prowadzą do milczenia na temat pewnych kwestii, co otwiera drzwi do zniekształcania historii Holokaustu. Marius Peciulis, Dyrektor Fortu Dziewiątego, rozumie tę kwestię aż za dobrze i angażuje się w przemodelowanie wystaw prezentowanych w Forcie w taki sposób, by wyraźnie odnieść się do luk informacyjnych w tym zakresie.
Jednym z głównych trudnych tematów jest kolaboracja lokalnych mieszkańców z nazistami przy mordowaniu Żydów. Osoby te działały także jako partyzanci i przez długi czas były uważane za bohaterów. Problem ten nie odnosi się wyłącznie do Litwy. Przedstawienie dokonanych przez te osoby zbrodni wojennych oraz obalenie ich pozycji jako bohaterów stanowi niełatwe zadanie dla zarządzających muzeami. Działania Fortów mogą pomóc w wypełnieniu istotnej luki informacyjnej, również odnośnie tego, czy litewscy zbrodniarze pochodzili z Kowna czy z innych miast, jak wielu ich było, czym się kierowali mordując Żydów oraz jak lokalna społeczność reagowała na masakry. Miejsca te odgrywają istotną rolę we wspieraniu obywateli w odnoszeniu się do skomplikowanych tematów tego typu oraz działaniach tłumiących pokusę zniekształcania historii.
- Milczenie oraz brak kluczowych informacji sprawiają, że zwiedzający zdobywają wiedzę, iż w danym miejscu wydarzyło się coś okropnego, brak jest jednak pełnego obrazu tamtych wydarzeń. Dlatego niemożliwe jest wyniesienie z takiego miejsca pełnej lekcji - powiedział dr Gilly Carr, Kierownik Projektu.
Realistyczne podejście do ochrony historii
Miejsca, w których dokonał się Holocaust odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu usprawiedliwianiu oraz zakłamywaniu Zagłady. Otwarte oraz precyzyjne odniesienie się do tej trudnej przeszłości nie jest niemożliwe. Zespół Ocalenia Miejsc Pamięci podkreśla, iż w swoich działaniach kieruje się podejściem pragmatycznym i realistycznym do milczenia odnośnie pewnych kwestii oraz nieinformowania o nich. Nawet pozornie niewielkie modyfikacje moga naprawdę wiele zmienić.
Zespół zarekomendował między innymi utworzenie kowieńskiego szlaku dziedzictwa Holokaustu, który połączyłby wszystkie pobliskie miejsca pamięci w sposób chronologiczny, pomagając w ten sposób odwiedzającym w uzyskaniu pełnego obrazu historii. Inne zalecenia dotyczą odniesienia się do milczenia w tym temacie w ramach planowanych na przyszłość wystaw w Forcie Dziewiątym, przedstawiając odwiedzającym oraz społeczności lokalnej szerszy kontekst przebiegu Holokaustu na Litwie. Podjęcie takich kroków umiejscawia wątki historyczne na właściwych fundamentach dla głębszego i uczciwszego zaangażowania się w przeszłość.
Nauka płynąca z milczenia
Każda wizyta stanowi nieoceniony wkład w tworzenie i rozwój karty ochrony miejsc pamięci Safeguarding Sites charter. - Wszystkie Miejsca Pamięci stawiają czoła wyzwaniom. Naszym celem jest opracowanie karty dziedzictwa dla Miejsc Pamięci Holokaustu, by móc odnosić się do tych kwestii w jak najbardziej kompleksowy sposób - tłumaczył dr Carr. - Oznacza to poznanie miejsc, które mierzą się z licznymi wyzwaniami, w różnych kontekstach geograficznych i politycznych. To jest jak tkanie wielkiego gobelinu. Każda wizyta i każda rozmowa z osobami zarządzającymi miejscami pamięci, z lokalnymi przewodnikami, przedstawicielami świata polityki oraz lokalnych społeczności jest kolejną kolorową nicią.
Wizyta na Litwie pokazała zespołowi, że wstępną wersję karty dziedzictwa należy uzupełnić o wytyczne dotyczące brakujących informacji i przemilczanych kwestii. Jego członkowie zdali sobie sprawę, że z tym samym zetknęli się już podczas swojej poprzedniej wizyty w miejscu pamięci. – Wizyta w jednym miejscu pamięci rozwija nasze zrozumienie innych instytucji tego rodzaju – powiedział dr Carr.
Wizyta ta wyostrzyła także pojmowanie roli, jaką miejsca pamięci mają do odegrania na przyszłość w kwestii przeciwstawiania się przekłamaniom oraz ochrony świadectwa Holokaustu i ludobójstwa Romów. – W przyszłości – powiedział dr Carr – kiedy to nie będziemy już mogli polegać na świadectwach Ocalonych uzupełniających braki w informacjach historycznych, Miejsca Pamięci będą w szczególny sposób świadczyć o tym, co niewypowiedziane. Dziś naszym obowiązkiem jako strażników tych miejsc dla obecnego pokolenia jest odpowiednie przygotowanie wspomnianych instytucji do tej roli.