OPOWIEŚCI Z CZASÓW HOLOKAUSTU: LOKALNA HISTORIA PRZEDSTAWIONA W POWIEŚCIACH GRAFICZNYCH
Partner EHRI, rumuński Narodowy Instytut Studiów nad Holokaustem Elie Wiesela, organizuje innowacyjny projekt mający na celu edukację oraz upamiętnienie Holokaustu, w ramach którego zachęca się młodzież oraz lokalnych mieszkańców do odkrywania historii społeczności, w których żyją.
EHRI
Na sześciu plenerowych wystawach prezentowane są powieści graficzne. Ich autorzy to pracownicy Instytutu Elie Wiesela, którzy we współpracy z licealistami z miast, w których wystawy są prezentowane, opowiadają o Żydach oraz Romach, którzy ponad osiem dekad temu żyli w tamtych okolicach i rysują tło historyczne tamtych dni.
„Opowieści z czasów Holokaustu. Historie lokalne” to projekt spinający klamrą działania upamiętniające Holokaust w Rumunii, który podkreśla ich lokalny charakter oraz promuje świadomość tamtych wydarzeń wśród przedstawicieli tamtejszych społeczności. Projekt pokazuje, iż Holokaust nie toczył się w odległej przestrzeni, lecz był nacechowany lokalnie, jako że zarówno ofiary, jak i zbrodniarze wykonujący na nich wyroki chodzili tymi samymi ulicami miast, w których organizowane są wystawy. Ich życie naznaczyło więc lokalną historię i należy zdawać sobie z tego sprawę. Upamiętnienie na poziomie lokalnym staje się aktywnym procesem, tworząc poczucie więzi z ofiarami, promując empatię i solidarność.
Projekt oferuje także narzędzia podkreślające zróżnicowane pochodzenie ofiar Holokaustu oraz pokazuje, jak wiele było odsłon dyskryminacji i eksterminacji pod rumuńskimi rządami. W ten sposób tematy ilustracji odwołują się do Holokaustu w jego lokalnych ramach, przedstawiając kategorie ofiar (Żydzi i Romowie) oraz kategorie wydarzeń (praca przymusowa, deportacje na tereny Transnistrii, pogromy, godzina policyjna, konfiskata mienia, lokalne obozy).
Rola i związki między edukacją a upamiętnieniem Holokaustu w Rumunii
Wspieranie demokratycznego społeczeństwa, w którym solidarność, różnorodność oraz dialog międzykulturowy stanowią kluczowe wartości, opiera się na świadomości przeszłych zdarzeń oraz wiedzy na temat historii społeczności, w której żyjemy. Kluczową rolę odgrywa tu ciągłe upamiętnienie, które można wspierać poprzez nieustanną działalność informacyjną, a także formalne oraz nieformalne działania edukacyjne na różnych poziomach.
We współczesnej Rumunii Holokaust prowadzony pod rumuńskimi rządami wciąż stanowi pomijany temat. Narodowy sondaż przeprowadzony przez Instytut Elie Wiesela pokazuje, iż znaczna część respondentów (65%) wciąż przypisuje Niemcom główną odpowiedzialność za Holokaust, jaki dokonał się pod rumuńskimi rządami. Może to wynikać z kilku kwestii: z milczenia, jakim temat ten był owiany w czasach komunistycznych oraz z wielowymiarowego charakteru rumuńskiego Holokaustu. Widać więc wyraźnie, jak ważne jest prowadzenie regularnych działań informacyjnych i edukacyjnych w zakresie Holokaustu skoncentrowane na lokalnej specyfice tamtych wydarzeń.
Instytut Elie Wiesela aktywnie promuje działania na rzecz upamiętnienia Holokaustu oraz inwestuje w edukację w tym zakresie, odpowiadając na istniejące potrzeby na przykład w formie wystawy powieści graficznych. Projekt ten przedstawia lokalną historię Holokaustu w powiązaniu z rasistowskimi i ksenofobicznymi postawami rumuńskich władz tamtej epoki.
W ten sposób wystawy podkreślają, jak niebezpieczne są uprzedzenia, odczłowieczenie oraz nietolerancja oraz w jaki sposób podsycają one zbrodnie przeciwko ludzkości. Za ich pośrednictwem zachęca się określone grupy obywateli do przyjęcia postawy większej wrażliwości w stosunku do zagrożeń, jakie niesie stereotypowanie oraz wykluczenie społeczne; w ramach projektu przeszłość łączy się z problemami, które wciąż pozostają obecne we współczesnym społeczeństwie Rumunii.
Jak to działa?
Cały proces rozpoczynają interaktywne warsztaty ze studentami oraz edukatorami, podczas których przedstawiana jest historia Holokaustu w Rumunii oraz jej lokalne aspekty. Narracja opiera się na dokumentach przedstawiających mikrohistorie poszczególnych osób oraz społeczności z sześciu regionów (Bacau, Suceava, Galati, Vrancea, Dolj, Argeș) opracowanych z wykorzystaniem pierwotnych źródeł, które kreślą motyw przewodni wystaw. Następnie profesjonalni artyści tworzą ilustracje.
W ten sposób studenci i edukatorzy nie są jedynie biernymi widzami, ale stają się twórcami, a ich praca zostaje wystawiona na widok publiczny. Tworzenie treści przez samych użytkowników promuje zaangażowanie, ciekawość oraz przyczynia się do lepszego zrozumienia tematu.
Wybrany format powieści graficznej również odpowiada potrzebom oraz zainteresowaniom adresatów projektu, a organizowanie wystaw na wolnym powietrzu ułatwia dostęp wszystkim zainteresowanym.
Więcej informacji
„Opowieści z czasów Holokaustu. Historie lokalne” to projekt stworzony w ramach programu „Historia Lokalna” finansowanego przez EVZ Foundation i zorganizowanego przy wsparciu władz lokalnych oraz we współpracy z edukatorami i studentami z różnych miast w Rumunii. Rozpoczął się on jesienią 2021 roku dwoma wystawami w Bacău i Suceava prezentującymi historie lokalnych społeczności żydowskich oraz deportację do regionu Transnistria.
Niedawno, tj. 8 i 9 kwietnia odbył się wernisaż dwóch kolejnych wystaw, a do końca roku zostanie zaprezentowana jeszcze jedna wystawa.
Wystawy są także dostępne online.
Autorką artykułu jest Roxana Popa, Doradczyni PR rumuńskiego Narodowego Instytutu Studiów nad Holokaustem Elie Wiesela.
Zdjęcia: Rumuński Narodowy Instytut Studiów nad Holokaustem Elie Wiesela