MUZEUM UCHODŹCÓW
ŻYDOWSKICH W SZANGHAJU
Muzeum zostało utworzone w 2007 roku w celu upamiętnienia żydowskich uchodźców z lat 30.
i 40. XX wieku. Mieści się w dzielnicy Hongkou, a jego głównym punktem jest synagoga Mojżesza. W 2017 roku rozpoczęto projekt rozbudowy muzeum, w ramach którego wywłaszczono domy po zachodniej
i południowej stronie dawnego terenu Synagogi Mojżesza. Budynek zmodernizowano, zachowując jego oryginalny wygląd. Przestrzeń wystawowa zyskała nowy wygląd i została powiększona do około 4 tysięcy metrów kwadratowych. Dodatkowo wzrosła liczba eksponatów ze 150 do około 1 tysiąca. Budynek muzeum jest jedynym zachowanym obiektem historycznym w Chinach, który odzwierciedla życie uchodźców żydowskich w Chinach podczas II wojny światowej.
W chwili powstania, tj. w 2007 roku, Muzeum Uchodźców Żydowskich w Szanghaju, stanęło przed wyzwaniem zgromadzenia wystarczającej liczby eksponatów, umożliwiającej opowiedzenie historii około 20 tysięcy żydowskich uchodźców, którzy szukali schronienia w szanghajskiej dzielnicy Hongkou podczas II wojny światowej. Od 2010 roku, kiedy to muzeum otrzymało zabawkową rikszę podarowaną przez byłego żydowskiego mieszkańca, do Szanghaju zaczęły napływać kolejne podarowane przedmioty. Wzrost zainteresowania działaniami muzeum oraz liczby zwiedzających ekspozycje (przed 2017 rokiem liczba zwiedzających wynosiła ok. 100 tysięcy osób rocznie) przyczyniły się do podjęcia decyzji o rozbudowie całego kompleksu. Ostatecznie, w dniu 8 grudnia 2020 roku, odnowione muzeum, które znajduje się
w miejscu dawnej synagogi Ohel Mosze zbudowanej w 1927 roku w dzielnicy Hongkou, ponownie otwarto dla zwiedzających.
Zdaniem kuratora tego obiektu, którym jest Chen Jian, istotną rolą muzeum jest zachowanie dla przyszłych pokoleń pamięci o wyjątkowości tego miejsca i historii ludzi w nim żyjących.
W wyniku przebudowy, Muzeum Uchodźców Żydowskich w Szanghaju czterokrotnie zwiększyło swoją dotychczasową powierzchnię. Dostępne są nowe sale wielofunkcyjne, obiekty edukacyjne i prawie tysiąc eksponatów, które nawiązują do historii wielu Żydów, którzy znaleźli schronienie w Szanghaju, uciekając przed prześladowaniami oraz nazistowskimi masakrami. W muzeum zgromadzono także nagrania i relacje uchodźców na temat ich wspomnień, życia codziennego i ich relacji
z Chińczykami, w tym tak trudnym dla nich okresie. Dodatkowo w muzeum wykorzystano filmy multimedialne, które pozwalają zwiedzającym na poznawanie historii za pośrednictwem nowoczesnych technologii.
Istotnym elementem ekspozycji są pamiątki po uchodźcach, ofiarowane przez nich samych lub ich potomstwo, a także przedmioty przekazane przez lokalnych mieszkańców. Wśród nowych eksponatów jest m.in. dziana torebka podarowana przez mieszkankę Szanghaju Jin Wenzhen, której dziadek otworzył sklep z ryżem na East Changzhi Road w dzielnicy Hongkou
w latach 40-tych. Z jej relacji wynika, iż dziadek otrzymał torebkę w 1940 roku, kiedy to wieczorem nieoczekiwanie zjawiła się żydowska para z dzieckiem chorym na febrę chcąc pożyczyć pieniądze. Przekazali torebkę
w zastaw i mieli ją odkupić, kiedy będą mogli spłacić dług. Para ta nigdy więcej się nie pojawiła, a mężczyzna przechowywał torebkę przez wiele lat, zanim ostatecznie zdecydował się przekazał ją muzeum. Wśród niezwykłych eksponatów jest także biała suknia ślubna Betty Grebenschikoff, żydowskiej uchodźczyni, która spędziła 11 lat w Szanghaju, a obecnie mieszka w Stanach Zjednoczonych. Wielokrotnie odwiedzała ona swoje dawne miejsce zamieszkania przy Zhoushan Road w pobliżu muzeum i podczas jednej z podróży w 2013 roku zdecydowała się przekazać wyjątkowy dar dla muzeum.
W rozbudowanym muzeum znajduje się również biblioteka, w której mieści się kolekcja ponad ośmiu tysięcy książek podarowanych przez Kurta Wicka, 82-letniego byłego uchodźcę, który przybył do Szanghaju w 1939 roku wraz z rodziną, mając zaledwie rok.
Wyjątkowym miejscem w muzeum jest także Ściana Pamiątkowa, która zawiera ok. 19 tysięcy nazwisk osób zidentyfikowanych jako żydowscy uchodźcy Szanghaju. W tym miejscu należy podkreślić ogromny wysiłek osób zaangażowanych w stworzenie tej niezwykłej listy. To tylko kilka z wielu przykładów ilustrujących interesującą historię dzielnicy Hongkou i jej mieszkańców. Muzeum podejmuje liczne działania zmierzające do powiększenia aktualnej kolekcji, istnieje więc duża szansa że przy każdej kolejnej wizycie odwiedzający muzeum będą mogli odkryć coś nowego.
W przeszłości, w Muzeum Uchodźców Żydowskich w Szanghaju prezentowane były polskie wystawy, m.in. „Niemiecki Nazistowski Obóz Śmierci. Konzentrationslager Auschwitz” (2012) oraz „Samarytanie z Markowej” (2016). Aktualnie prowadzone są rozmowy na temat kolejnych wspólnych projektów. Należy także wspomnieć, iż w latach 40., w Szanghaju przebywała grupa około tysiąca uchodźców, będących obywatelami polskimi. Istnieje więc szansa, że w najbliższej przyszłości pojawią się nie tylko nowe eksponaty, ale także wystawy związane zarówno z historią uchodźców żydowskich, jak i Polski.
Przy tej okazji pragnę przekazać podziękowania dla pana Chen Jian, kuratora Muzeum Uchodźców Żydowskich w Szanghaju za dotychczasową współpracę oraz udostępnienie materiałów i zdjęć na potrzeby niniejszego opracowania. Jestem przekonany, że powyższy artykuł zachęci czytelników i miłośników historii do dalszych interesujących poszukiwań.
Piotr Leszczyński, Kierownik Referatu ds. ekonomicznych, dyplomacji publicznej i kulturalnej Konsulatu Generalnego RP w Szanghaju.
Szanghaj to miejsce, które pojawiło się na wielu kartach historii. Jednak wiele skomplikowanych losów miasta i jego mieszkańców nadal pozostaje nieodkrytych. Jedną z prób zachowania pamięci o niezwykłych miejscach, wydarzeniach i mieszkańcach tego miasta podjęło Muzeum Uchodźców Żydowskich w Szanghaju (Shanghai Jewish Refugees Museum).
Piotr Leszczyński, Kierownik Referatu ds. ekonomicznych, dyplomacji publicznej i kulturalnej Konsulatu Generalnego RP w Szanghaju
Oficjalna ceremonia na terenie Muzeum Holocaustu w Seredzie; Prezydent Republiki Słowackiej Zuzana Caputova składa hołd ofiarom Holocaustu. Zdjęcie: Muzeum Holokaustu w Seredzie