POLSKI DYPLOMATA SPRAWIEDLIWYM WŚRÓD NARODÓW ŚWIATA
Paweł Sawicki
Konstanty Rokicki, polski wicekonsul w Szwajcarii w czasie II wojny światowej, produkował fałszywe paszporty krajów Ameryki Południowej i przekazywał je Żydom, którzy mieli zostać deportowani. Teraz został uznany przez Yad Vashem za Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.
Konstanty Rokicki był urzędnikiem konsularnym, który w latach 1939-45 pełnił funkcję polskiego wicekonsula w Bernie. Odpowiadał za wydawanie paszportów. W latach 1941-44 Rokicki kupił od szwajcarskiego konsula honorowego Paragwaju ponad 1050 pustych formularzy paragwajskich i sfałszowanych paszportów dla ponad 2600 osób. Paszporty często były wydawane całym rodzinom, dlatego też 1050 pustych formularzy mogło obejmować 2600 osób. Wydał również inne dokumenty - potwierdzenia obywatelstwa paragwajskiego - takie dokumenty otrzymało ok. 2000 osób.
Właściciele paszportów byli w stanie udowodnić, że są obcokrajowcami i że „zasady” Holokaustu nie miały do nich zastosowania. Wielu z nich było internowanych przez nazistów, ale nie zostali deportowani do ośrodków zagłady. Polska i niektóre inne państwa poparły ideę wymiany "paszportowych Żydów" z obywatelami niemieckimi przetrzymywanymi przez aliantów, a niektóre wymiany miały miejsce w 1944 i 1945 roku. Jednak dla wielu ocalałych paszporty pomogły uniknąć masowych deportacji i znaleźć kryjówkę.
Warto zauważyć, że Rokicki nie działał sam. Pracował na polecenie ambasadora Aleksandra Ładosia i jego zastępcy Stefana Ryniewicza. Z dokumentów wynika, że Ryniewicz również brał udział w fałszowaniu paszportów, a Ładoś zdecydowanie bronił całej procedury na spotkaniu z ministrem spraw zagranicznych Szwajcarii Marcelem Pilet-Golazem. Ambasador Ładoś zainicjował również szeroko zakrojoną interwencję polskich ambasad, po której Paragwaj i niektóre inne kraje uznały nielegalne dokumenty. Rokicki współpracował również ze swoim żydowskim kolegą, polskim dyplomatą Juliuszem Kühlem i bezpośrednio współpracował z przedstawicielami świeckich i religijnych Żydów, Abrahamem Silberscheinem i Chaimem Eissem.
– Konsul Rokicki był przedstawicielem Państwa Polskiego. Otrzymał od Ambasadora Aleksandra Ładosia i jego zastępcy Stefana Ryniewicza polecenie łamania prawa szwajcarskiego w imię ratowania życia ludzkiego i zadanie to wypełniał wspierany przez swojego żydowskiego podwładnego Juliusza Kühla. Cała czwórka wzięła na siebie ogromne ryzyko w wypadku wpadki – powiedział Jakub Kumoch, ambasador RP w Szwajcarii.
Konstanty Rokicki