Memoria [PL] Nr. 19 (04/2019) | Page 13

Bezpośrednio z domu rodzina została zaprowadzona na dworzec kolejowy, umieszczona w zatłoczonych wagonach towarowych i w takich warunkach wywieziona. Po dotarciu na miejsce mężczyzn pomiędzy dwudziestym a czterdziestym rokiem życia oddzielono od pozostałych. Johann znalazł się w tej grupie.

Dramatyczne losy matki piątki dzieci obserwujemy w katastrofalnych warunkach obozu Birkenau, w którym nie ma kanalizacji, część odcinka jest w trakcie budowy, dostarczane racje żywnościowe są niewystarczające, dochodzi do konfliktowych sytuacji pomiędzy osadzonymi.

Już w pierwszym dniu ich pobytu w obozie, jak pisze autor, pojawia się lekarz obozowy Josef Mengele. Czas akcji autor ustala na maj 1943 i tu pojawia się pierwsza poważna nieścisłość, bowiem w świetle zachowanej dokumentacji SS-Hauptsturmführer Josef Mengele rozpoczął służbę w KL Auschwitz 30 maja 1943 roku, czyli najwcześniej mógł się tam pojawić i wydawać dyspozycje jako lekarz obozowy w ostatnich dniach tego miesiąca, nie wcześniej.

Autor portretuje Mengelego jako naukowca, bardzo szarmanckiego, który do więźniów lekarzy i do samej Heleny Hannemann zwraca się w sposób kulturalny: ... Dlatego chcę, żeby została pani dyrektorką przedszkola, Kindergarden, które zamierzam otworzyć w Auschwitz-Birkenau. (...) Dostarczę pani wszelkie niezbędne rzeczy: żywność, nowe ubrania , mleko, filmy dla dzieci (s. 77).

Tłumacząc okoliczności prowadzonych eksperymentów miał powiedzieć do zebranych więźniów: ...Drogie koleżanki i koledzy, pozwólcie, że wam przedstawię nowych członków naszego zespołu. Doktor Zosia Ulewicz będzie moją osobistą asystentką w laboratorium, które zamierzam otworzyć w saunie. Doktor Berthold Epstein zaś, uznany pediatra, pomoże nam przy dzieciach. Jak widzicie, otrzymujemy nieocenione wsparcie ze strony Instytutu imienia Cesarza Wilhelma w Berlinie, zwłaszcza od dyrektora von Verschuera (s. 74).

Zachowane relacje byłych więźniów czy wydawane przez nich wspomnienia, nie potwierdzają aż takiej zażyłości między Jozefem Mengele a więźniami.

Autor pisze także o brutalności Mengelego i bezzasadności jego eksperymentów, jakim było np. połączenie na wzór bliźniąt syjamskich dwóch chłopców, doprowadzając do śmierci dzieci i ich matki (s. 191). Opisuje także kłótnię, do jakiej doszło pomiędzy Heleną Hannemann

i Josefem Mengele, podczas, której zdenerwowany lekarz miał przyłożyć pistolet do skroni więźniarki (s.194, 195).

Czytamy także, że Josef Mengele był miłośnikiem piłki nożnej i oglądał mecze rozgrywane na terenie Birkenau: …Zaraz miał się zacząć mecz, ludzie tłoczyli się, by oglądać, jak drużyny SS i Sonderkommando z krematoriów przez dziewięćdziesiąt minut współzawodniczą na udeptanej ziemi (s.192). Jak wiemy, mecze piłkarskie w Birkenau były rozgrywane, ale zawodnikami byli więźniowie, najczęściej funkcyjni.

Zupełnie niezrozumiała jest decyzja autora o umieszczeniu w opowiadaniu o Zigeunerlager dwóch nadzorczyń obozowych Marie Mandel i Irme Grese. Obydwie były na terenie Frauenlager w Birkenau i nie pełniły obowiązków służbowych w obozie dla Romów. Co prawda tłumaczy swoją decyzję:

…W profilach nazistowskich strażniczek Irmy Grese i Marii Mandel starałem się możliwie jak najbardziej zbliżyć do historycznej prawdy. Istniały plotki, jakoby pierwsza z nich bardzo piękna, a zarazem niezwykle okrutna młoda kobieta, była kochanką doktora Mengele i podczas pobytu w obozie poroniła ciąże. Maria Mandel z kolei polubiła jedno z cygańskich dzieci, jak opowiedziano w książce, ale musiała się z nim rozstać, gdy je przeznaczono na śmierć (str. 220).

Jak twierdzi …Cały personel medyczny wymieniony w książce to postacie prawdziwe (s. 220), jednak niektórym przypisuje zbyt dużą rolę w historii obozu romskiego. Wspomniany lekarz – więzień Roman Zenkteller (w książce zachowano niepoprawną pisownię Senkteller), miał sporo zadań powierzonych w szpitalu więźniarskim dla mężczyzn ale nie w obozie dla Romów, do tego miał się zajmować przypadkami tzw. nomy: …doktor Senkteller i Ludwika mówili mi, że niektóre dzieci mają dziwną chorobę widoczną na twarzy i na genitaliach (s. 168).

Plan sytuacyjny Zigeunerlager w Birkenau