Sprawdzamy fakty: Kołysanka z Auschwitz
Teresa Wontor-Cichy
Mario Escobar jest hiszpańskim pisarzem, ukończył studia historyczne, jest autorem wielu książek i artykułów dotyczących epoki inkwizycji, Kościoła katolickiego, reformacji i sekt religijnych, historii odkryć i kolonizacji Ameryki Północnej i Południowej, jak czytamy w notce zamieszczonej na końcu książki.
Książkę poświęconą Auschwitz wydał w 2015 roku pod tytułem "Canción de cuna de Auschwitz", angielska wersja „Auschwitz Lullabay” ukazała się w 2018, natomiast polskie tłumaczenie tej książki ukazało się w pierwszych miesiącach 2019 roku.
We wstępie autor pisze o wizycie w byłym obozie Auschwitz, którą odbył i która głęboko zapadła w jego świadomość. Zapewne podczas pobytu zapoznał się z miejscem, gdzie rozegrały się dramatyczne losy Sinti i Romów, umieszczonych w obozie rodzinnym zwanym Zigeunerlager w Birkenau. W rezultacie zagłębiania się w kolejne etapy dramatu więźniów obozu Birkenau, opisał historię Heleny Hannemann, Niemki, pielęgniarki, która ze swoim mężem Romem i piątką dzieci została osadzona w obozie Birkenau.
Czytanie książki czytelnik powinien rozpocząć do rozdziału „Wyjaśnienia historyczne” zamieszczonego na stronach od 219 do 222. Autor postanowił choć częściowo wyjaśnić, co w książce nie jest prawdą. Okazuje się, że całkiem sporo. Zmienił imiona dzieciom, jeden z synów nie został zamordowany w komorze gazowej, ale „otrzymał możliwość ucieczki”. Jak przyznaje Heinrich Himmler, nigdy nie odwiedził obozu dla Romów w Birkenau. Nie wiadomo także, czy Helene Hannemann pisała pamiętnik. Autor uznał jednak, że może to stanowić dobrą podstawę narracji, którą prowadzi w pierwszej osobie.
Akcja powieści rozpoczyna się w maju 1943 roku w Berlinie, w tym samym miesiącu przenosi się do Auschwitz (rozdział 3). Wydarzenia kolejnych 6 rozdziałów dzieją się również w maju 1943 roku, dopiero rozdział 9 rozpoczyna się w czerwcu 1943 roku. Koniec książki to likwidacja obozu w sierpniu 1944 roku. Po epilogu autor zamieszcza "Wyjaśnienia historyczne", "Kalendarium cygańskiego obozu w Auschwitz", "Słowniczek", "Podziękowania", informacje o autorze, rysunek obozu cygańskiego - bez podania źródła, a zrobił go były więzień, pisarz obozu familijnego dla Romów - Tadeusz Joachimowski. Książka liczy 235 stron.
Przyjrzyjmy się bliżej kilku fragmentom omawianej książki. Opowiadanie rozpoczyna „Prolog” toczący się Buenos Aires w roku 1956. W samolocie do Szwajcarii leci mężczyzna, który ma przy sobie raporty z badań genetycznych, prowadzonych przez niego w Auschwitz oraz stare zeszyty z przedszkola Zigeunerlager, czyli pamiętniki Niemki, którą poznał w Auschwitz, Heleny Hannemann, dyrektorki cygańskiego przedszkola w tym obozie. Jak autor przedstawia, mężczyznę tego kiedyś znano jako doktora Mengele. Spokojne życie berlińskiej rodziny zakłóciły wydarzenia z maja 1943 roku, kiedy to zostali aresztowani mąż Heleny Hennemann, Johann, który był Romem, oraz piątka dzieci. Policjanci poinformowali matkę dzieci, która nie była Romką, iż nakaz aresztowania jej nie dotyczy, ta jednak zdecydowała się pozostać z rodziną. Właśnie podczas opuszczania mieszkania Helena nuciła ulubioną kołysankę dzieci, napisaną przez Johannesa Brahmssa, miała ona uspokajać dzieci i jednocześnie stać się symbolicznym przejściem z bezpiecznego życia rodzinnego w obozowy dramat.