Odkryte relikty i ich interpretacja
Najbardziej skomplikowana pod względem archeologicznym sytuacja została uchwycona na terenie łączącego dawne baraki 7 i 8 dziedzińca wewnętrznego, w obrębie wykopów zlokalizowanych przy północnej ścianie baraku nr 7 oraz przy południowej ścianie baraku nr 8. W wykopach badawczych wzdłuż baraków odsłonięto kilka poziomów użytkowych pochodzących z czasów obozowych i stanowiących odbicie zmian funkcji pełnionych przez baraki.
Najstarsze odsłonięte obiekty to chodniki ceglane biegnące równolegle do ścian baraków, ograniczone z obu stron ceglanymi strukturami, prawdopodobnie rynsztokami, zbierającymi wodę. Chodniki te najprawdopodobniej powstały tuż po wybudowaniu baraków, kiedy stanowiły one osobne obiekty mieszkalne, z wyjściami zlokalizowanymi w północnej ścianie każdego z obiektów.
Przekształcenie baraków z mieszkalnych na szpitalne uwidacznia się na terenie dziedzińca poprzez zmianę układu traktów komunikacyjnych, a także powstanie w jego obrębie trzech dodatkowych budynków. W pierwszej kolejności zasypano gruzem ceglanym rynsztoki ograniczające pierwsze chodniki. Na dotychczasowych obiektach (rynsztokach, chodnikach) wybudowano budynek łączący oba baraki, zlokalizowany przy zachodnim ogrodzeniu dziedzińca oraz dwa niewielkie budynki przy wschodnim ogrodzeniu. Zmieniono również układ chodników zapewniając swobodną komunikację na dziedzińcu oraz możliwość dojścia do każdego z budynków.
Nie zdejmowano wcześniej wykonanych chodników – kolejne zostały ułożone wyżej co spowodowało podniesienie trenu. Budynek zlokalizowany po zachodniej stronie dziedzińca prawdopodobnie spełniał funkcję bezodpływowego szamba, o czym świadczą odsłonięte wcześniej betonowe konstrukcje.
Funkcje budynków po wschodniej stronie nie są dziś znane. Ich pozostałości zachowały się w formie betonowych posadzek położonych na płytkich ceglanych fundamentach. Dziedziniec w tej formie funkcjonował przez kilka miesięcy. Wszystkie trzy budynki są widoczne na zdjęciu lotniczym z sierpnia 1944 roku. Na zdjęciu z września 1944 roku widoczne jest już tylko ogrodzenie. W tym czasie musiała nastąpić rozbiórka budynków, która być może miała związek z kolejną zmianą roli baraków – zlikwidowano szpital, a baraki na powrót zaczęły pełnić funkcję mieszkalną dla więźniów obozu.
W tym okresie na dziedzińcu, wzdłuż ścian baraków, tuż pod linią okapu pojawiają się kolejne rynsztoki ceglane mające na celu zbieranie wody z dachu i odprowadzanie jej z terenu dziedzińca. W miejscach, gdzie wchodziłyby one w kolizję z usuniętymi budynkami na dziedzińcu ułożono je bezpośrednio na pozostałościach (posadzkach, fundamentach) nieistniejących już obiektów co jednoznacznie określa ich chronologię. Z okresu rozbiórki budynków pochodzi prawdopodobnie również skupisko zniszczonych zabytków ruchomych, na które natrafiono w pozostałościach budynku po stronie zachodniej. Wydobyte przedmioty stanowią najprawdopodobniej własność więźniów przebywających w barakach. Przedmioty noszą ślady mechanicznych uszkodzeń oraz działania wysokiej temperatury; są to uszkodzenia powstałe najprawdopodobniej na skutek próby zniszczenia niepotrzebnych przedmiotów przez Niemców, jeszcze w czasie funkcjonowania obozu.
Badania archeologiczne dostarczyły także świadectw prób ocalenia człowieczeństwa mimo nieludzkich warunków bytowania. W obrębie dawnego dziedzińca odkryte zostały relikty obiektów związanych prawdopodobnie z uprawą roślin (ozdobnych?). Przy dawnym baraku 7 odsłonięto pozostałości kamiennego okrągłego klombu, w którym mogły być posadzone kwiaty lub założony „ogródek” roślinny. Przy baraku 8 natrafiono na dwa ceglane obiekty ułożone w kształt pięciokątów przypominające formą donice na kwiaty.
Pierwszy poziom odsłoniętych reliktów archeologicznych w wykopie badawczym przy północnej ścianie baraku B-124.
Fot. S. Foks