W poszukiwaniu
Józefa Richtera
Krzysztof Banach, Państwowe Muzeum na Majdanku
3 listopada 2017 r. Państwowe Muzeum na Majdanku otworzyło wystawę „Rysunki na strzępach życia. Zagłada Żydów na Lubelszczyźnie w szkicach Józefa Richtera”. Prezentowane prace, pochodzące z lat 1942–1944, przedstawiają zarejestrowane przez bezpośredniego świadka sceny z działalności obozów pracy w Trawnikach i Lublinie, obozu koncentracyjnego na Majdanku czy obozu zagłady w Sobiborze.
Postać Józefa Richtera i jego rysunki odkryła Miriam Nowicz z Muzeum Bojowników Getta w Izraelu. Oprócz podanego przez nią imienia i nazwiska niewiele jednak wiadomo o samym twórcy. Według relacji Nowicz, która w poszukiwaniu źródeł dokumentujących Holokaust podróżowała po krajach powojennej Europy, kolekcja prac Richtera została przez nią odnaleziona podczas jednej z wizyt w Polsce. Rysunki dokumentujące działalność niemieckich obozów, przeprowadzane przez Niemców akcje deportacyjne czy egzekucje mieszkańców gett miały zostać przekazane badaczce przez osobę zamieszkałą w okolicy Chełma, która przechowała je do zakończenia wojny. Z informacji pozostawionych przez Nowicz w Muzeum Bojowników Getta dowiadujemy się, że autor niezwykłych rysunków prawdopodobnie dołączył do oddziałów partyzanckich i zginął w potyczce.
Istnieje wiele hipotez dotyczących tożsamości Richtera, jednak zarówno one, jak i relacja Nowicz nie znalazły do tej pory potwierdzenia w znanych badaczom Holokaustu źródłach archiwalnych. W celu zdobycia dodatkowych informacji dotyczących tajemniczego rysownika oraz historii jego szkiców kuratorzy wystawy, Krzysztof Banach i Lech Remiszewski, poprzedzili jej przygotowanie kwerendą w polskich i zagranicznych archiwach i muzeach. Mimo że działania te nie zakończyły się zgromadzeniem konkretnych materiałów źródłowych, pozwoliły na częściową weryfikację stawianych dotąd przez historyków hipotez dotyczących Richtera i jego prac oraz stały się podstawą do dalszych badań pracowników Państwowego Muzeum na Majdanku.
Wystawa „Rysunki na strzępach życia” w Państwowym Muzeum na Majdanku