MAGAZYN GDAŃSKI
Światowy Dzień Udaru Mózgu
Drętwienie kończyn po jednej stronie ciała, opadanie kącika ust, niewyraźna mowa,
zaburzenia widzenia i niepewny chód – to objawy, które mogą świadczyć o udarze mózgu.
Warto je znać, aby jak najszybciej rozpoznać udar i wezwać pomoc medyczną. Tylko
szybka reakcja może uratować komuś życie. Na świecie co 6 sekund umiera osoba z po-
wodu udaru mózgu. Jedna na 6 osób dozna udaru mózgu w swoim życiu. – W Polsce
80 000 osób każdego roku cierpi z jego powodu. 29 października obchodzony jest Świa-
towy Dzień Udaru Mózgu – to właściwy moment, aby mówić zarówno o objawach choro-
by, jak i metodach jej zapobiegania i leczenia.
W 2019 roku nastąpiła poprawa, jeśli cho-
dzi o dostęp do leczenia udarów mózgu metodą
trombektomii mechanicznej. Jednak profilaktyka,
edukacja społeczeństwa w zakresie rozpoznawania
udarów oraz rehabilitacja chorych pozostają wiel-
kim wyzwaniem zarówno dla lekarzy, jak i całego
systemu opieki zdrowotnej.
Co to jest udar mózgu?
Udar mózgu jest trzecią najczęstszą przyczyną
zgonu i głównym powodem niepełnosprawności
osób dorosłych. To nagłe, miejscowe zaburzenie krą-
żenia krwi w mózgu, które może powstać w wyniku
zablokowania przepływu krwi przez miażdżycowy
zakrzep naczynia krwionośnego lub zamknięcie go
przez zator pochodzący z serca. Mówimy wtedy
o niedokrwiennym udarze mózgu, który dotyczy 80%
przypadków. Udar może nastąpić również z powodu
pęknięcia naczynia mózgowego i krwotoku w obrębie
mózgu, który niszczy komórki nerwowe. Wtedy mó-
wimy o krwotocznym udarze mózgu, który dotyczy
20% przypadków. Bez względu na rodzaj, w leczeniu
udaru mózgu najważniejszy jest czas. Szybka pomoc
medyczna może uchronić przed śmiercią, a z pewno-
ścią przed utratą sprawności i inwalidztwem do końca
życia. Ważne, aby wiedzieć czym jest udar, kto jest
najbardziej narażony, jak go rozpoznać i co zrobić,
gdy już wystąpi. To może uratować życie.
Jakie są przyczyny udaru mózgu?
Przyczyny udaru mózgu można podzielić na
dwie grupy – niemodyfikowalne, czyli takie, na które
nie mamy wpływu i modyfikowalne – związane ze
stylem życia, na które mamy wpływ. Do najważniej-
szych niemodyfikowalnych czynników ryzyka udaru
mózgu zalicza się: wiek (od 55. roku życia ryzyko
udaru zwiększa się dwukrotnie co 10 lat), płeć (częściej
chorują mężczyźni w starszym wieku niż kobiety),
wystąpienie udaru u członka rodziny (2–3-krotny
wzrost ryzyka udaru) i predyspozycje genetyczne.
Czynniki modyfikowalne to: nadciśnienie tętnicze
i choroby serca (szczególnie migotanie przedsionków),
cukrzyca, choroby naczyń (szczególnie zaawansowana
miażdżyca), zaburzenia gospodarki lipidowej, zespół
bezdechu sennego, otyłość lub duża nadwaga, a także
28
– palenie papierosów i nadużywanie alkoholu. Właśnie
profilaktyka i edukacja społeczeństwa w zakresie za-
pobiegania udarom mózgu to jedne z najważniejszych
wyzwań dotyczących tej choroby. W Światowym Dniu
Udaru Mózgu warto przypomnieć, że kluczowe jest
eliminowanie czynników ryzyka wystąpienia udaru.
– Utrzymywanie prawidłowego ciśnienia tęt-
niczego na poziomie 120/80 mm Hg obniża ryzyko
udaru aż o 30-40%! Niestety, nadciśnienie tętnicze jest
lekceważone przez wielu chorych, którzy nie przyj-
mują regularnie leków, a także nie mierzą regularnie
ciśnienia. W przypadku nadwagi należy wprowadzić
zdrową dietę, na stałe zmienić złe nawyki żywieniowe,
tzn. ograniczyć spożycie tłustych mięs, cukru, mąki
pszennej i alkoholu. Ważne, by zapanować nad masą
ciała i dbać o to, by BMI nie przekraczało 27 kg/m2.
W przypadku zdiagnozowanej cukrzycy należy ją
skutecznie leczyć. Wysoki cholesterol redukować za
pomocą odpowiednich leków. Dzięki temu możemy
znacznie zmniejszyć ryzyko udaru mózgu – podkre-
śla prof. dr hab. n. med. Jarosław Sławek, prezes
Polskiego Towarzystwa Neurologicznego.
Jak rozpoznać udar mózgu?
Objawy udaru mózgu to przede wszystkim:
osłabienie (niedowład ręki i nogi po jednej stronie
ciała), drętwienie kończyn po jednej stronie ciała,
zawroty i bardzo silny ból głowy, opadanie jednego
kącika ust, niewyraźna mowa, zaburzenia widzenia,
niepewny chód. Jak sprawdzić, czy ktoś ma udar?
Wykonaj prosty test:
– poproś, aby osoba się uśmiechnęła – jeśli podnosi
się tylko połowa ust, druga część twarzy może
być porażona;
– poproś, aby osoba podniosła obie ręce nad głowę
– gdy możliwe jest uniesienie tylko jednej ręki lub
kończyna podnoszona jest powoli – prawdopo-
dobnie niedowład objął połowę ciała;
– poproś o powtórzenie: „Wszystko będzie dobrze”
– jeśli mowa jest niewyraźna lub niemożliwa,
należy wezwać karetkę;
– nie lekceważ nagłego zaburzenia widzenia – za-
niewidzenia na jedno oko lub ograniczenia pola
widzenia po jednej stronie.
– Jeśli mamy do czynienia z udarem, najważniej-
szy jest czas – od momentu wystąpienia objawów do
dotarcia chorego do szpitala. Zastosowanie odpo-
wiedniej interwencji medycznej może w znacznym
stopniu wpłynąć na rokowania chorego. Dlatego
bardzo ważna jest umiejętność rozpoznawania jego
symptomów i udzielania pierwszej pomocy. Zlekce-
ważenie pierwszych objawów udaru mózgu może
doprowadzić do śmierci lub kalectwa – powiedział
prof. dr hab. n. med. Konrad Rejdak, prezes elekt
Polskiego Towarzystwa Neurologicznego.
Leczenie udaru mózgu
W przypadku udaru niedokrwiennego pacjent
ma duże szanse na wyleczenie, o ile szybko trafi do
szpitala. Jeśli nastąpi to do 4,5 godziny od wystąpienia
udaru, najlepiej na tzw. oddział udarowy, podaje się mu
lek, który rozpuszcza skrzeplinę. Taki zabieg nazywa
się tromboliza dożylna. Daje to szansę na odzyskanie
sprawności.
Ostatni rok przyniósł poprawę w dostępności
do leczenia udarów mózgu, szczególnie jeżeli cho-
dzi o wykorzystanie trombektomii mechanicznej.
Program pilotażowy leczenia tą metodą został
rozszerzony o kolejnych 10 placówek i w tej chwili
w każdym województwie jest przynajmniej jeden
wysokospecjalistyczny ośrodek, który wykorzystuje
tę metodę.
Jest jednak kilka obszarów, które wymagają
poprawy.
– Niezbędna jest edukacja nie tylko pacjentów
i społeczeństwa na temat objawów i możliwości
zmniejszenia ryzyka udaru mózgu, ale także edukacja
personelu medycznego i ratowników medycznych, bo
niestety zdarza się, że pomoc przychodzi za późno.
Wciąż występują duże różnice między ośrodkami, któ-
re prowadzą leczenie trombolizą. Mają one związek
ze sprawnością ekip medycznych w przekazywaniu
sobie pacjentów, organizacją segregacji chorych
(triażu) na oddziale ratunkowym, ale także z wiedzą
i nastawieniem do tego leczenia w różnych ośrodkach
– powiedział prof. Jarosław Sławek. Dużym wyzwa-
niem jest również poprawa dostępu do rehabilitacji
i niska wycena procedur rehabilitacyjnych. Kluczowe
dla powodzenia leczenia i poprawy funkcjonowania
pacjenta jest, aby rehabilitacja rozpoczęła się po
wyjściu z oddziału udarowego. W tej chwili nie zawsze
ma to miejsce – dodał prof. Jarosław Sławek.
Polskie Towarzystwo Neurologiczne w reko-
mendacjach dotyczących postępowania w udarze
mózgu wskazuje działania zmierzające do ograni-
czenia liczby udarów w Polsce i ograniczenia ich
negatywnych skutków dla pacjenta. Powinny one
obejmować m.in.:
– edukację oraz kształtowanie świadomości spo-
łecznej na temat objawów udaru mózgu, jego
konsekwencji oraz profilaktyki pierwotnej (kon-
trola modyfikowalnych czynników ryzyka oraz
promocja zachowań prozdrowotnych);
– zintegrowane i efektywne działania przedszpitalne
i postępowanie wczesnoszpitalne;
– rehabilitację, edukację pacjenta i jego rodziny oraz
aktywizację zawodową;
– regularną kontrolę jakości pozwalającą na poprawę
funkcjonowania całego systemu i jego poszcze-
gólnych elementów.