MAASTRO clinic | een eeuw radiotherapie in Limburg | Page 82
De negatieve effecten die optraden bij de
Gebruikers van röntgenstraling (en radium) die als
toepassing van röntgenstraling werden al vroeg
gevolg van hun werkzaamheden zijn overleden,
gerapporteerd. De eerste Nederlandse hoogleraar
worden als ‘martelaar’ geëerd in een bekend
in de Electrologie en Röntgenologie, professor J.K.A.
Ehrenbuch. Hierin wordt, wellicht ten onrechte,
Wertheim Salomonson, maakte er in een artikel in
voorbijgegaan aan elke eigen verantwoordelijkheid.
het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde in
De eerste editie van dit Ehrenbuch uit 1937 telt 169
1896 al melding van. Op de eerste vergadering van
slachtoffers, de edities van 1959 en 1992 tellen er
de Nederlandsche Vereeniging voor Electrotherapie
respectievelijk 360 en 404. Nederlanders ontbreken
en Radiologie van 14 april 1901 werd gesproken
in dit boek, terwijl ook ons land verschillende
over ontaarding van de nagels door röntgenstralen
‘röntgenmartelaren’ kent, onder wie de Heerlense arts
bij artsen die daar veel mee werkten. Men was zich
Frans de Wever. De Wever leed enkele jaren voor zijn
dus wel bewust van de negatieve effecten, maar de
dood aan pernicieuze anemie, zoals men dat toen
werkelijke ernst ervan drong maar langzaam door. Het
noemde. Dit is een vorm van bloedarmoede, die door
bleef ook niet bij roodheid van de huid, haaruitval of
overmatige blootstelling aan straling veroorzaakt kan
ontaarding van de nagels. Er kwamen steeds meer
zijn. Het is in die tijd althans zo geduid. De Kerkraadse
publicaties over pijnlijke en moeilijk genezende
dermatoloog dr. Van Heusden is mogelijk een ander
diepe huidverbrandingen na het herhaald maken
slachtoffer. Hij heeft tot begin jaren zeventig van de
van röntgenfoto’s of na het bestralen van allerlei
vorige eeuw veel röntgenbestralingen uitgevoerd en
huidaandoeningen. Die negatieve effecten namen
is waarschijnlijk, na eerst enkele vingeramputaties te
bovendien in aantal en ernst toe, naarmate het aantal
hebben ondergaan, overleden aan een uitgezaaid
therapeutische bestralingen in de periode rond en
carcinoom ten gevolge van overmatige blootstelling
na de Eerste Wereldoorlog steeg. Ook zogeheten
aan straling. Waarom Nederlandse slachtoffers in het
dieptebestralingen konden in die tijd veel schade
Ehrenbuch niet vermeld zijn, is niet duidelijk.
aanrichten. Men kon immers de stralenintensiteit nog
niet goed meten en de straling dus ook niet doseren.
Weinig bekend is dat zich, naast ongelukken
Vooral na langdurige of herhaalde bestralingen was
door straling, ook elektrische ongelukken hebben
dat een probleem. Behalve het letsel dat zich na
voorgedaan. De draden en contacten die onder
enkele dagen tot weken manifesteerde, werd er ook,
elektrische hoogspanning stonden, waren in de
zoals boven al aangeduid, schade veroorzaakt die pas
begintijd van de röntgenologie niet of nauwelijks
na lange tijd, soms na vele jaren, tot uiting kwam. Veel
geïsoleerd. Gebruikers van de toenmalige
patiënten moeten toen door, naar de maatstaven van
apparatuur en hun patiënten kregen dan ook
nu, lichtvaardig en onoordeelkundig stralingsgebruik
regelmatig elektrische schokken. Dit kwam mede
hebben geleden. In tegenstelling tot het lijden van de
doordat men bij de gebruikte hoogspanningen van
bedieners van de apparatuur, heeft het leed van de
tientallen kilovolts niet noodzakelijk contact met
patiënten in de latere literatuur maar weinig aandacht
spanningvoerende delen hoefde te maken om een
gekregen.
schok te krijgen: er kon ook doorslag door de lucht
optreden. Bij een hoogspanning van bijvoorbeeld 50
kV was doorslag in lucht over een afstand van 5 cm
in principe al mogelijk. Gelukkig was de stroom die
80
de eerste hoogspanningsvoedingen konden leveren