Անկախանալուց հետո երևանցիները հայտնվեցին անորոշության
մեջ, ինչպես լողալ չիմացող մարդը՝ Գեղամա ծովում։ Ժամանակակից
քաղաքների զարգացման վրա ազդում են բազմաթիվ գործոններ,
տարբեր խմբերի շահերը հաճախ իրարամերժ են, օրինակ, խոշոր
բիզնեսը ձգտում է կառուցել շատ, բարձր, կենտրոնացված։ Փոքր
բիզնեսին պետք են մարդաշատ բարեկարգ փողոցներ, բազմաթիվ
մուտքեր, ցուցափեղկեր, բակեր։ Մշակույթին պետք են մեծ և ազատ
տարածություններ, երեխաներին՝ այգիներ, քաղաքապետարանին՝
ենթակառուցվածքային ցանցերի հնարավորինս հեշտ կառավարվող
տարբերակներ, հողի և գույքի վաճառքից անընդհատ եկամուտներ և
այլն։ Քաղաքի բնակչությունը, քաղաքացիները պետք է միավորված
լինեն համայնքներում և հասկանան, թե ինչ միջավայրում են ուզում
ապրել, հստակ պատկերացում ունենան կայուն, հարմարավետ,
առողջ, վերջապես հաճելի կյանքի մասին և գնահատեն այդ
ապրելակերպի գրավականները՝ նյութական արժեքների միջոցով
պահպանվող հիշողությունը, ազատ տեղաշարժի հնարավորությունը,
արևը, ջուրը, օդը, անվտանգությունը և հազար ու մի ուրիշ բան։
Եթե քաղաքացիների մոտ կա այս ամենի գիտակցությունը, ապա
միանշանակ կգտնվեն գործիքներ սահմանափակումները և
ուղղորդումները իրականացնելու համար, որոնք վաղուց գոյություն
ունեն և հաջողությամբ կիրառվում են ամբողջ աշխարհում։
Ցավոք, այսօր մենք սեփական կյանքը կառավարելու անընդունակ
հասարակություն ենք, և բնական է, որ մեր փոխարեն որոշումներ
է կայացնում և քաղաքը իրեն հարմարեցնում վերը նշված խմբերից
ամենաուժեղն ու ինքնուրույնը, բնականաբար, խոսքը իշխանության
հետ սերտաճած խոշոր բիզնեսի մասին է, որը, իհարկե, այսօր չունի
քիչ թե շատ հավասարազոր մրցակից և անվերջ կշարունակի վարվել
քաղաքի հետ այնպես, ինչպես ձեռնտու է միայն իրեն։
Երբ այս կամ այն նախագծի մասին լսում ենք, որ չեն եղել
հասարակական քննարկումներ, պետք է հստակ հասկանանք, որ
չի խոսվում ճարտարապետների ստեղծագործության արդյունքը
քննարկելու մասին, բայց շատ կարևոր է, որ քաղաքացիները
մասնակցեն այն չափորոշիչերի մշակման գործընթացին, որը
կսահմանի իրենց կյանքի միջավայրի փոփոխությունը և ապագան։
Եվ միայն այդ հստակ ու հասկանալի շրջանակներում մենք՝
ճարտարապետներս, կունենանք ազատ և համեմատաբար
անկաշկանդ ստեղծագործելու հնարավորություն: