Մեկ դար անց « Ավրորա » մարդասիրական նախաձեռնությունը երախտագիտությամբ ներկայացնում է փրկվածների ու նրանց փրկողների պատմությունները ՝ մեծարելով մարդկային ոգու տոկունությունը եւ փառաբանելով մարդասիրությունը ։ Այսուհետ « Կորիզ » -ի թիմը կանդրադառնա պատմությունների , որոնք ազդեցիկ են ու ոգեշնչող , սակայն անհայտ են մնացել շատ մարդկանց համար ։ Առաջինը կներկայացնենք Ավրորայի պատմությանը , ում անվամբ էլ կոչվում է ողջ նախաձեռնությունը ։
Ավրորային համարում են Հայաստանի Ժաննա դ ' Արկը ՝ կին , ով անցնելով Ցեղասպանության անհամար սարսափներով ՝ հերոսաբար վերապրեց դրանք իր տառապանքների մասին պատմող և աշխարհին ճշմարտությունը ներկայացնող գրքում և կինոնկարում ։
Ավրորա Մարդիգանյանի իրական անունն Արշալույս Մարտիկյան էր ։ Նա ծնվել է 1901թ-ին Դերսիմ գավառի Չմկածագ քաղաքում ( այժմյան Թուրքիայի Թունջելիի գավառ ), ունևոր ագարակատիրոջ և մետաքսագործի ընտանիքում ։ Արշալույսը ութ երեխաներից երրորդն էր ։ Արշալույսն օժտված աշակերտ էր և խոստումնալից ջութակահար ։ Երբ վրա հասավ 1915-ի մղձավանջը , ավագ քույրը նշանված էր , իսկ եղբայրն արդեն բնակվում էր Միացյալ Նահանգներում ։
Հորն ու եղբորը սպանեցին նրա աչքի առաջ , իսկ ինքը մոր և քույրերի հետ միասին բռնությամբ կցվեց դեպի Սիրիայի անապատները տեղահանվող հայուհիների քարավաններին ։
18 ամիս շարունակ քայլելով , հատելով Դերսիմի ( Մնձուրի ) լեռնաշղթան , թաքնվելով քարայրերում ու սնվելով բույսերով և արմտիքով ՝ նա , հյուծված , բոբիկ ու կիսամերկ , հասնում է ռուսական զորքերի կողմից ռազմակալված Էրզրում , որտեղ էլ նրան ի վերջո իրենց հոգածության ներքո են վերցնում ամերիկյան միսիոներները ։ Հասնելով Նյու Յորք ՝ նրան որդեգրում է մի հայ ընտանիք :
Արշալույսը սկսում է թերթերում հայտարարություններ հրապարակել ողջ մնացած եղբորը ՝ Վահանին գտնելու համար ։
Այս հայտարարությունները գրավում են լրագրողների ուշադրությունը ։ Ցեղասպանության մասին Արշալույսի վկայությունները 1918 թ . տպագրվում են Նյու Յորքի և Լոս Անջելեսի թերթերում , իսկ նույն տարվա դեկտեմբերին լույս է տեսնում « Հոշոտված Հայաստան » խորագրով գիրքը եվ վաճառվում 900,000 տպաքանակով ՝ ներառյալ իսպաներեն , հոլանդերեն և լեհերեն հրատարակությունները ։ 1918 թվականին կինոռեժիսոր Օսկար Ափֆելը սկսում է աշխատել այդ գրքի վրա հիմնված համր կինոնկարի վրա , որի գլխավոր դերը վերապահված էր
Արշալույսին ։ « Հոշոտված Հայաստան » ֆիլմը ցուցադրվեց ԱՄՆ 23 նահանգներում եվ միջազգային կինորթատրոններում , իսկ ֆիլմի հասույթը ՝ 30 միլիոն ԱՄՆ դոլար Near East Relief-ի միջոցով ուղղվեց հայ որբերի կարիքներին ։ Յուրաքանչյուր պրեմիերայից հետո Ավրորան իր մեջ ուժ էր գտնում բեմ ելնելու և հրապարակավ խոսելու բարձր խավի ներկայացուցիչների առջև ։ Սակայն նյարդային նման գերլարումն անհետևանք չանցավ ։ 1920թ . Բուֆֆալո քաղաքում կինոդիտումից հետո նա ուշագնաց եղավ և ընդմիշտ հրաժարվեց հրապարակային ելույթներից ։ Ավրորան վերադարձավ Նյու Յորք և 1929 թ . ամուսնացավ հայազգի ներգաղթյալ Մարտին Հովեյանի հետ ։ 1931 թ . ծնվեց նրանց որդին ՝ Միքայելը ։ Երջանիկ լինել Ավրորային , սակայն , չհաջողվեց . եղբորը նա այդպես էլ չգտավ , փորձեց ինքնասպան լինել , իսկ ամուսնու մահից հետո կորցրեց որդու հետ կապը ։
Նա մահացավ 93 տարեկանում Կալիֆորնիայի ծերերի խնամքի կենտրոններից մեկում : Իր կյանքն ապրել է ՝ հաղթահարելով մանկության սարսափելի հուշերն ու զրկանքները և ուժ գտնելով իր մեջ այլոց օգնելու համար :
Ավրորա Մարդիգանյանին մենք այսօր հիշում ենք նրա բացառիկ կամքի , ծանրագույն տառապանքների գնով աշխարհին փոխհատուցելու կարողության շնորհիվ ։
Հոդվածը պատրաստեց Դավիթ Հովակիմյանը
* Նյութի պատմական հավաստիությունն ստուգված է 100 LIVES նախաձեռնության հետազոտական խմբի կողմից :