Katalogi wystaw Katalog prywatnej kolekcji dzieł sztuki | 页面 21

OPIS OBRAZU Kompozycja abstrakcyjna, na którą składają się cztery elementy. Po lewej i prawej stronie obrazu znajdują się analogiczne, organiczne kształty nawiązujące do motywu fali. Formy te zdają się być symetryczne względem punktu zawartego mniej więcej w połowie obrazu. Oba kształty oddziela widoczna linia znajdująca się po osi diagonalnej obrazu, opływowe formy uzupełniają się, sprawiając wrażenie, jakby miały za chwilę ku sobie przylec. Struktury składają się kolejno z otoczki o falistym zakończeniu i kontrastowego środka o nieregularnym kształcie. Siłą ekspresji oraz głównym elementem budującym obraz jest kolor, w przypadku M40 utrzymany w ciepłej tonacji. Tło kompozycji stanowi jednorodna, intensywnie różowa barwa. Kontrastują z nią pozostałe elementy, ujęte w negatywowych do siebie barwach – forma z lewej strony ukazuje krwistoczerwoną otoczkę ze świetliście żółtym środkiem, natomiast forma z prawej strony ma odwrócone te kolory. Detale przy krawędziach potraktowane są walorowo. Kształty delikatnie rozmywają się w tle, w pewnym momencie zatraca się granica ukazanej formy z tłem. To liryczne sfumato nadaje pewien iluzjonistyczny efekt – ukazane formy wydają się pływać w powietrzu, unosić i odstawać od pulsującego kolorem tła. Kompozycja M40 jest pracą, która należy do cyklu kontynuującego poszukiwania zaczęte przez Fangora w Studium przestrzeni. Najsłynniejsze przedstawienia z serii pokazują zazwyczaj podobne studium barwy i formy ujęte w okręgu. Niezwykle podobną formę prezentuje kompozycja M13, która różni jedynie drobne przemieszczenie detalu. Przedstawienia fal były kolejnym krokiem eksploracji koloru. Data powstania dzieła wskazuje na to, iż powstało ono już na terenie Stanów Zjednoczonych, do których wyemigrował Fangor. W tym samym roku artysta dostąpił zaszczytu indywidualnej wystawy w Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku. Fangor pokazywał na niej właśnie wyłącznie prace z cyklu pozytywnej przestrzeni iluzyjnej, co świadczyć może o najdojrzalszym etapie ówczesnego stylu. Prace z serii plasują się na szczególnej pozycji w ówczesnym malarstwie współczesnym. Formy przywodzą na myśl zarówno prace z cyklu op-art jak i Color Field Painting. Choć tak jak one, prace Fangora wymagają kontaktu wprost, niezapośredniczonego przez fotografię, te iluzjonistyczne, pełne barw prace Fangora jednak umykają prostym kwalifikacjom stylu. Prace z serii pozytywnej przestrzeni iluzyjnej, w tym M40 mają za zadanie nawiązać szczególną relację z odbiorcą i przestrzenią, w której się on znajduje. Jak pisali to interpretatorzy, już sam kolor wytwarza w sobie szczególną energię i siłę – z początku silny kontrast i nasycenie przyprawiają o ból głowy, by następnie „wciągnąć” w swoją przestrzeń widza, nawiązać z nim emocjonalną łączność, którą nie sposób wyrazić słowami, ani ścisłą analizą rozumową. Koła i nieregularne, organiczne formy posiadają w sobie ezoteryczną energię niczym wschodnie 21 mandal e. Na próżno jednak poszukiwać fascynacji Wschodem wśród inspiracji Fangora – artysta raczej odkrywa pewne pierwotne, szczególne właściwości barwy i światła, które bliskie są wszystkim uduchowionym kulturom. Pulsujące barwy zdają się być także efektem głęboko zakorzenionej w głowie artysty fascynacji astronomią i efektem wielogodzinnych obserwacji nocnego nieba przez teleskop i lunetę. Choć sam Fangor raczej nie zauważa związku swojej pasji z tymi pracami, nie trudno znaleźć podobieństwo w ukazanych formach. Barwa, rozmycie granic form pulsują, zdają się wychodzić poza płaszczyznę obrazu i prowadzą optyczną grę z oczami widza zarówno jak gwiazdy, jak i tajemniczy świat widziany pod okularem mikroskopu. BIBLIOGRAFIA • M. Hussakowska, Co zobaczył Fangor po drugiej stronie Atlantyku – nowojorskie malarskie dyskursy wokół przestrzeni w dekadzie lat sześćdziesiątych, [w:] Wojciech Fangor. 3 wymiary, kat., Galeria „Winda”, Kielce 2...; s. 35 — 41 (o obrazach geometrycznych powstałych w stanach zjednoczonych na przełomie lat 60 i 70) • A. Kępińska, Nowa sztuka. Sztuka polska w latach 1945 — 1978 , Warszawa 1981, s. 41 (o kompozycjach barwnych) • B. Kowalska, Magiczne kręgi , [w:] B. Kowalska, Fangor. Malarz przestrzeni , Warszawa 20 01 , s. 105 — 135 (o obrazach z serii pozytywna przestrzeń iluzyjna) • S. Szydłowski, Wojciech Fangor: przestrzeń jako gra, kat., Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2012, s. 116 — 117, 126, 132 — 133 (o obrazach z serii pozytywna przestrzeń iluzyjna) • P. Sztabińska, Geometria a natura, Warszawa 2010, s. 57 — 64 (o obrazach z serii pozytywna przestrzeń iluzyjna)