MARFAN
SENDROMU
Bu yazımda bir çok kişinin belki de hiç duymadığı bir hastalığın
biyokimyasından bahsedeceğim. Marfan sendromu. “Nedir, neden olur,
semptomları nelerdir?” birazdan öğreneceğiz. Ama öncelikle ufak bir bilgi
vermek istiyorum. Hepimizin ismine aşina olduğu Abraham Lincoln, bu
hastalığa sahipmiş. Fiziksel özellikleriyle de zaten bu hastalığı taşıdığını
hissettiriyor. Daha yakın zamandan bahsedecek olursak, Michael Phelps’in de
Marfan sendromu belirtileri taşıdığı gözlemlenmiş. Bu konuda şüphelenilmiş
ancak yapılan testler sonucu risk grubunda olsa da hastalığı taşımadığı
anlaşılmış. Bu kadar giriş yeter, şimdi gelin biraz hastalığı tanıyalım…
Marfan Sendromu, FBN1 genine bağlı 15. kromozom üzerindeki otozomal
dominant taşınan bir hastalıktır. İskelet, akciğerler, gözler, kalp ve kan
damarları gibi birçok yapıyı etkiler. Anormal uzunluktaki kol ve bacaklarla
karakterizedir. Peki nedir bu FBN-1 veya fibrilin? Ne işe yarar?
FBN1, fibrillin adlı proteini kodlar. Elastin ile birlikte vücuttaki bağ
dokularındaki hücre dışı matriksin elastik liflerini oluşturan mikrofibrillerin ana
bileşenidir.
Fibrilin, vücuttaki bağ dokusu matrislerinde yaygın olarak bulunan, kalsiyum
bağlayıcı EGF benzeri (cbEGF) domenlerin egemen olduğu büyük, disülfür
açısından zengin moleküllerin bir grubudur, bir glikoproteindir. %15 oranında
sistein aminoasidi içerir. İki sistein bir araya gelip sistine dönüşerek disülfit
köprüsü oluştururlar.
Fibrilin monomerleri, hücre yüzeyinde mikrofibriller halinde toplanır ve
hücre dışı matriste hızla çapraz bağlarla bağlanır. Burada kan damarları gibi
dokuların elastik özelliklerine katkıda bulunurlar.
Elastini demetler halinde tutarlar. Elastik liflerin
periferik mikrofibrillerindeki temel komponenttir.
Fibrillin-1 elastik bağ dokuları ve diğer bağ
dokularında da rastlanabilen bir fibril proteindir.
Bu protein, bağ dokuda bulunan elastik fibrillerin
yapımı için gereklidir. Fibrilin tarafından sağlanan
yapısal destek olmazsa, birçok doku zayıflar. Bunun
ciddi sonuçları olur. (Örneğin büyük arterlerin
duvarında yırtıklar oluşur.)
Marfan sendromuyla ilişkili Fibrillin-1 (FBN1)
mutasyonları, bağ dokusunda transforme edici
büyüme faktörü Beta (TGF-Beta) aktivasyonunda
artışa yol açarak aort dilatasyonu ve diseksiyon da
dahil olmak üzere patojenik değişikliklere neden
olur. Ayrıca TGF-Beta'daki artış vücuttaki bağ
dokularında sorunlara neden olur.
17