ENİS ÇOKO
KİMYA MÜHENDİSİ
İZMİR YÜKSEK TEKNOLOJİ ENSTİTÜSÜ
MEZUN
[email protected]
ZEOLİTLER VE
KULLANIM ALANLARI
Z
eolitler, yaygın kullanım alanlarının varlığı
ve büyük pazar potansiyeline rağmen
birçok pazar alanında daha yeni yeni kabul
görmeye başlamıştır. Doğal zeolitlerin, tabiatta
büyük rezervler halinde bulunup, işletilmesi diğer
madenlere göre daha kolay ve ucuzdur. Buna
rağmen doğal zeolitlerin istenilen saflık ve gözenek
çaplarında olmamaları nedeni ile dünya pazarında
tam yerini alamamıştır. Bu nedenle yapay zeolitlerin
kullanım alanı daha geniştir.
oluşturan zeolitler, 1756 yılında İsviçreli
bir mineralog olan Cronstedt tarafından
keşfedilmişlerdir.Bulduğu maddeyi ısıttığı zaman
kaynamaya benzer bir olayla karşılaştığı için
Cronstedt bu minerali Yunanca'da "kaynama"
ve "tafl" anlamına gelen "zeo" ve "lithos"
kelimelerinden oluşan "zeolit"le adlandırmıştır.
Zeolitler kafes yapılarında alüminyum, silis ve
oksijen, gözeneklerinde ise katyon ve su içeren
mikro gözenekli kristal katılardır. Silis ve alüminyum
atomları ortak oksijen atomu sayesinde birbirlerine
tetrahedral olarak bağlanmışlardır.
Ticari açıdan çok geniş uygulamalara sahip olan ve
çok sayıdaki araştırmanın konusunu
Şekil 1. Mikro gözenekli yapıya sahip zeolit molekülü
Zeolitin yapısında kanallar oluşturan geniş boşluklar
vardır. Bu kanallar, iyonların ve moleküllerin zeolit
yapısından kolayca geçebilmelerini sağlar. Bu özelliği
ile zeolitler “moleküler elek” olarak bilinmektedirler.
1.Zeolitlerin Oluşumu
Zeolitlerin oluşumu sırasındaki sıcaklık - jeolojik
konum - su/kül oranı gibi değişiklikler, onların
kompozisyonlarına benzersiz özellikler katar.
Farklı kompozisyonlara sahip 42 zeolit türü vardır.
Klinoptilolit, endüstriyel boyutta en çok kullanılan ve
en fazla ticari öneme sahip türüdür. Manisa/Gördes
havzasında bulunan klinoptilolit %95 saflık oranına
sahiptir.
43