AHMET KÜÇÜKÇALIK
KİMYAGER
İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
YÜKSEK LİSANS ÖĞRENCİSİ
[email protected]
İLAÇLARIN METABOLİZMİ ve
KİMYASAL YAPI DEĞİŞİMİ
İ
laçların vücutta yıkımı, parçalanması bir başka
deyişle metabolizmi özellikle iki bölgede
gerçekleştirilmektedir; karaciğer ve böbrek.
İlaçların kimyasal yapıları karaciğerde daha çok
parçalanma ile olurken böbrekte ise süzülme şeklinde
olmaktadır. Bu iki yöntem de, birlikte, bir ilacın
vücuttan temizlenmesine (clearance = CL) yardımcı
olmakta ve vücuttan atılmasına hizmet etmektedir.
Böylece ilacın kandaki konsantrasyonu azalmakta,
hastaya verilmiş olan dozu bu faktörlerle (CL)
belirlenen bir sürede etkili olmaktadır.
bu moleküle yeni grupların katılmasıyla daha büyük
moleküllerin oluşması ve polaritenin artmasıyla
kan plazmasında yoğunlaşan ilaç molekülünün
böbreklerden daha rahat temizlenmesi işlemleri dört
başlık altında kümelendirilebilir.
1)
2)
3)
4)
Asetilleme (acetylation)
Sülfonlama (sulfonization)
Glukuronlama (glucuronidation)
Glutatiyon ile konjugasyon (Glutathionation)
Faz 2 konjugasyonu (eklenmesi) de diyebileceğimiz Şimdi bunlara konjugasyon deniliyor çünkü bu
yapılar moleküle eklenerek daha büyük, süzülmesi
kolay ve polar yeni molekül elde edilebiliyor. Ancak
tüm faz 2 reaksiyonlarında oluşan metabolitler,
başlangıç molekülünü daha polar ve büyük yapmak
için uğraşmayabilir. (not all) Bazıları da faz 1 sonucu
oluşan metabolitlerdeki toksisiteyi (zehirlilik)
gidermek amacında da olabilir.
Örneğin anilin vücut için oldukça zehirli bir
yapıdadır. Amino grubunun elektron verici
özelliğinden ötürü benzen halkası oldukça elektron
zengin yapıdadır. Bu da yükseltgenmeye (oxidation)
elverişli olduğu ve orto – para aminofenol yapılarına
döneceği anlamına geliyor. Çünkü elektronu fazla; daha kolay vererek yükseltgenebilir. İşte
bu yükseltgenme sonucu oluşan bu ürün faz 1
metabolitidir. Çünkü faz 1 reaksiyonlarından olan
oksidasyon işlemi sonucu oluşan metabolittir. Daha
sonra bu faz 1 metaboliti, faz 2 işleminden olan
glutatiyon ile reaksiyon verir (konjuge olur, eklenir).
Biraz daha derinlemesine düşünecek olursak bir
ilacın böbrekten daha kolay süzülebilmesi için daha
büyük bir moleküler yapıya sahip olması gerekir.
Böylece böbrek kanımızı ilaçtan daha kolay arıtarak
ilacın süzülmesini gerçekleştirebilir.
20