İyon Kaynağı
GC cihazında bulunan ve maddelerin birbirlerinden
ayrılmasını sağlayan kolonun MS cihazına
bağlandığı bölümdür. İki çeşit iyon kaynağı vardır.
Sert iyonizasyon modu olarak adlandırılan EI yani
“Electron Impact” iyon kaynağı veya yumuşak
iyonizasyon kaynağı olarak adlandırılan CI yani
“Chemical Ionization” iyon kaynağı. EI iyon kaynağı
rutin analizlerde kullanılan ve kütüphanelerden
faydalanabildiğimiz kalitatif ve kantitatif analizlerde
en yaygın kullanılan tiptir. Bu bölümün amacı
kolondan çıkıp iyon kaynağına ulaşan nötral
molekülleri iyonlaştırmaktır. Filament adı verilen
parça bu görevi üstlenir. Filament parçasının farklı
tipleri olsa da genel olarak renyum alaşımı veya
renyum/itriyum alaşımlı bir teldir. Bu telden akım
geçirildiğinde elektron üretir. Bu sayede kolondan
çıkan moleküller elektron bombardımanına tutulur.
Elektron ile çarpışan molekül parçalara ayrılır ve
yüklü hale getirilir. Moleküllerin farklı parçalara
ayrılması esasından yola çıkılarak ticari kütüphaneler
oluşturulmuştur. 70 eV’da hızlandırılmış elektronlar
esas alınarak oluşturulan bu kütüphaneler sayesinde
maddelerin kalitatif tayini mümkündür. Çünkü
her molekül kendine has şekilde, hep aynı veya çok
yakın şekilde parçalanır. Bu parçalanma ürünlerinin
tamamına molekül spektrumu denilir. Parçalanma
ürünleri yani spektrum, o molekülün kendi parmak
izidir. Elde edilen yüklü iyonlar, iyon kaynağında
bunulan lensler sayesinde hızlandırılarak opsiyonel
olarak q0 veya direk olarak quadrupol bölümüne
gönderilir. İyon kaynakları arasındaki temel fark;
EI modunda moleküller direk olarak elektron
bombardımanına tutularak iyonizasyon ve parçalama
sağlanırken, CI modunda moleküller daha önceden
iyonize edilmiş bir molekül bulutu (örnek: Metan
gazı) ile çarpıştırılarak iyonizasyon ve parçalama
sağlanır. CI modunda ana yapının bir kısmı
parçalanmadan kalır ve bu sayede molekül ağırlığı
tahmin edilebilir. Bunun yanında halojen içerek
moleküllere karşı oldukça hassastır.
Q0
Ticari olarak çok farklı tipleri bulunur veya
kullanılmayabilir. Her Firma patenti kendisine ait
bir teknoloji kullanır. Buradaki amaç iyon yolunun
açısını değiştirmek veya ön filtreleme yaparak nötral
molekülleri uzaklaştırmak, ve/veya iyonları bir
araya toplayarak düzene sokmaktır. 90 derece veya
s şekli gibi farklı açılar, hexapole tipli (6’lı çubuk)
veya ön quadrupol(4’lü çubuk) tipli ön filtreler
birkaç örnektir. Bu bölümlerde manyetik alan
oluşturularak istenmeyen nötraller veya istenmeyen
kütledeki iyonların sistem dışarısına atılması
sağlanır. Açı değiştirmekteki amaç yüklü iyonları bu
yoldan geçirerek quadrupole ulaştırmaktır. Nötral
moleküller ise manyetik alandan etkilenmezler ve bu
yolu dönemeyerek sistem dışarısına atılırlar.
9