Inovatif Kimya Dergisi Sayı-31 | Page 9

İyon Kaynağı GC cihazında bulunan ve maddelerin birbirlerinden ayrılmasını sağlayan kolonun MS cihazına bağlandığı bölümdür. İki çeşit iyon kaynağı vardır. Sert iyonizasyon modu olarak adlandırılan EI yani “Electron Impact” iyon kaynağı veya yumuşak iyonizasyon kaynağı olarak adlandırılan CI yani “Chemical Ionization” iyon kaynağı. EI iyon kaynağı rutin analizlerde kullanılan ve kütüphanelerden faydalanabildiğimiz kalitatif ve kantitatif analizlerde en yaygın kullanılan tiptir. Bu bölümün amacı kolondan çıkıp iyon kaynağına ulaşan nötral molekülleri iyonlaştırmaktır. Filament adı verilen parça bu görevi üstlenir. Filament parçasının farklı tipleri olsa da genel olarak renyum alaşımı veya renyum/itriyum alaşımlı bir teldir. Bu telden akım geçirildiğinde elektron üretir. Bu sayede kolondan çıkan moleküller elektron bombardımanına tutulur. Elektron ile çarpışan molekül parçalara ayrılır ve yüklü hale getirilir. Moleküllerin farklı parçalara ayrılması esasından yola çıkılarak ticari kütüphaneler oluşturulmuştur. 70 eV’da hızlandırılmış elektronlar esas alınarak oluşturulan bu kütüphaneler sayesinde maddelerin kalitatif tayini mümkündür. Çünkü her molekül kendine has şekilde, hep aynı veya çok yakın şekilde parçalanır. Bu parçalanma ürünlerinin tamamına molekül spektrumu denilir. Parçalanma ürünleri yani spektrum, o molekülün kendi parmak izidir. Elde edilen yüklü iyonlar, iyon kaynağında bunulan lensler sayesinde hızlandırılarak opsiyonel olarak q0 veya direk olarak quadrupol bölümüne gönderilir. İyon kaynakları arasındaki temel fark; EI modunda moleküller direk olarak elektron bombardımanına tutularak iyonizasyon ve parçalama sağlanırken, CI modunda moleküller daha önceden iyonize edilmiş bir molekül bulutu (örnek: Metan gazı) ile çarpıştırılarak iyonizasyon ve parçalama sağlanır. CI modunda ana yapının bir kısmı parçalanmadan kalır ve bu sayede molekül ağırlığı tahmin edilebilir. Bunun yanında halojen içerek moleküllere karşı oldukça hassastır. Q0 Ticari olarak çok farklı tipleri bulunur veya kullanılmayabilir. Her Firma patenti kendisine ait bir teknoloji kullanır. Buradaki amaç iyon yolunun açısını değiştirmek veya ön filtreleme yaparak nötral molekülleri uzaklaştırmak, ve/veya iyonları bir araya toplayarak düzene sokmaktır. 90 derece veya s şekli gibi farklı açılar, hexapole tipli (6’lı çubuk) veya ön quadrupol(4’lü çubuk) tipli ön filtreler birkaç örnektir. Bu bölümlerde manyetik alan oluşturularak istenmeyen nötraller veya istenmeyen kütledeki iyonların sistem dışarısına atılması sağlanır. Açı değiştirmekteki amaç yüklü iyonları bu yoldan geçirerek quadrupole ulaştırmaktır. Nötral moleküller ise manyetik alandan etkilenmezler ve bu yolu dönemeyerek sistem dışarısına atılırlar. 9