yöneticinin eylem ve hareketlerinden şirket menfaati konusunda iyi niyetli davranıp davranmadığı çıkarılmaya çalışılmaktadır. İkinci unsur, karardan önce gerekli bilginin edinilip edinilmemiş( informed) olduğudur. Üçüncü unsur ise, şirket ile çıkar çatışması içinde kalınıp kalınmadığıdır. Bir diğer deyişle, alınan karardan yöneticinin şahsi menfaat elde edip etmediğidir. Eğer bu üç unsur birlikte var ise, alınan karar bir iş adamı kararıdır ve bu karar neticesinde ticari olarak zarar edilmiş olsa dahi hukuki sorumluluk doğmayacaktır. Nitekim alınan karar bir ticari muhakeme kararıdır ve ticari hayatın gereklerine uygun olarak, şirket her zarar ettiğinde bu yöneticiye yansıtılamayacaktır. Yöneticinin zarardan sorumluluğu, eğer varsa ihmali veya kusuru oranındadır.
CEZA SORUMLULUĞU Şirket faaliyetleri sırasında gerçekleştirilen işlemler, bazen de şirkete karşı veya şirket aleyhine cezai ve idari sorumluluğu gündeme getirmektedir. Kimi zaman ölümlü bir olayın yaşandığı, kimi zaman ise bazı yönetici ve çalışanların şirket kaynaklarını kullanarak işledikleri bir suçun söz konusu olduğu cezai süreçler, şirketi olaya bağlayacak kurumsal bir karar olmasa dahi, şirketin diğer yönetici ve çalışanlarını da sonuçları sıkıntılı olabilecek durumlarla karşı karşıya bırakabilir. Temel olarak şirket faaliyetleri sırasında ceza hukuku ile aşağıdaki ihtimaller nedeniyle karşılaşılabilir: l Şirkete karşı işlenen suçlar, l Şirketin faaliyetleri nedeniyle yönetici ve çalışanlar tarafından kasten işlenen suçlar, l Şirketin faaliyetleri sırasında şirket yönetici ve çalışanlarının tedbirsiz ve dikkatsiz fiilleri nedeniyle işlenen suçlar. Şirkete karşı işlenebilecek suçlar arasında genellikle şirketin malvarlığına veya diğer ekonomik değerlerine yönelen, şirket çalışanlarının şirkete ait malları çalmaları, şirket tarafından tevdi edilen malvarlığı değerlerinin yöneticiler veya çalışanlar tarafından mal edinilmesi, şirket kayıtlarında hileli işlemlerle yapılan dolandırıcılık gibi
UYARI: YÖNETICININ SORUMLULUĞU ŞIRKETIN ZARAR ETMESI DEMEK DEĞILDIR. SORUMLULUK IÇIN KUSUR ŞARTTIR.
ZARAR ➜ KUSUR ➜ SORUMLULUK
suçlar akla gelmektedir. Bu suçları işleyen kişiler, ticari hayatta“ beyaz yakalı” çalışan olarak adlandırılan yönetici konumunda olan kişiler olduklarından dolandırıcılık, güveni kötüye kullanma gibi ekonomik zarara yol açan suç tipleri“ beyaz yaka suçları” olarak da anılmaktadır. Güveni kötüye kullanma suçundan söz edebilmek için, bir malvarlığı unsurunun zilyetliğinin veya malvarlığı unsuru üzerindeki tasarruf imkânının veya malvarlığı üzerinde hukuki bir işlem gerçekleştirebilme yetkisinin veya kontrolünün hukuken geçerli bir rıza ile devredilmiş olması ön şarttır. Kendisine temsil yetkisi tanınan şirket yöneticilerinin yetkilerini kullanarak şahsi menfaat sağlamaya yönelik fiilleri de, şirkete karşı güveni kötüye kullanma suçu olarak değerlendirilmekte ve yedi yıla kadar hapis cezasına hükmedilebilmektedir. Dolandırıcılık suçunda ise, failin karşısındaki kişiyi hileli davranışlarla aldatması söz konusudur. Bu kapsamda örneğin imza yetkilisinin şirket hesaplarından kendi şahsi hesaplarına para aktarması, güveni kötüye kullanma suçu kapsamında, bu aktarımın şirket hesaplarında yapılan hile ile gerçekleştirilmesi ise dolandırıcılık kapsamında değerlendirilebilir. Şirketin ekonomik değerlerine yönelen diğer suç tiplerine örnek olarak ise, şirketin ticari sırlarının yetkisiz kişilere ifşa edilmesi, fikri ve sınai mülkiyet haklarının ihlali gibi durumlar gösterilebilir.
İLK ADIMLAR ÖNEMLİDİR Şirket faaliyetleri sırasında, şirket yöneticilerinin kasten şirketin menfaati veya şahsi menfaatler için( kârlılığı artırmak, terfi edebilmek vs.) cezai sorumluluk doğurabilecek davranışlar sergilemeleri de mümkündür. Bu gibi işlemlerde çoğu zaman suç, şirket lehine işlense de fail konumunda işlemi gerçekleştiren ger- çek kişiler veya sorumlu müdürler yer almaktadır. Şirketler hakkında ise, Türk Ceza Kanunu’ nda güvenlik tedbiri olarak tanımlanan, bir kamu kurumundan alınan izinle faaliyet gösteren bir şirkette bu iznin iptali ve suç konusu malların müsaderesi, yani bunlara el konulması şeklinde yaptırımlar düzenlenmiştir. Ayrıca Kabahatler Kanunu uyarınca, dolandırıcılık, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, rüşvet, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, zimmet, çevrenin kirletilmesi, kaçakçılık vb. suçların tüzel kişinin yararına olacak bir şekilde işlenmesi halinde, tüzel kişiye 3.282.503,42 Türk Lirası’ na kadar( 2017 yılı için güncel tutar) idari para cezası verilmesi mümkündür. İcra ve İflas Kanunu, Bankacılık Mevzuatı, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu, İmar Kanunu, Çevre Mevzuatı, Sermaye Piyasası Kanunu, Rekabet Kanunu gibi düzenlemelerde yer alan cezai veya idari sorumluluğu doğuracak türden örnek suçlar da faaliyet alanına göre birçok şirket yöneticisini yakından ilgilendirmektedir. Son olarak, gelişen iş güvenliği ve benzeri mevzuat, şirket yöneticilerinin, ticari faaliyetler sırasında meydana gelen ölümlü ya da yaralanmalı kazalara ilişkin sorumluluklarını doğurabilmektedir. Ticari işleyiş sırasında yaşanan kazalar sonucunda hayatını kaybeden veya yaralanan kişilerle ilgili açılan ceza davaları, olayın boyutuna göre bütün şirket yönetimini de kapsayabilmektedir. Bu süreçlerle ilgili ilk andan itibaren atılan adımlar, sürecin devamını ciddi bir şekilde etkilemekte, ilk gün toplanmayan deliller nedeniyle ileride yaşanabilecek sıkıntılar vahim sonuçlar doğurabilmektedir. İş kazalarından dolayı yöneticilerin kasten adam öldürmeye kadar varabilecek suç isnatlarıyla karşılaşması riski bulunmaktadır. 4
33