1 . Yapay Zekâ Yasası ’ nın Tarihi 08.12.2023 tarihli Yapay Zekâ Yasası ; yapay zekânın kullanımı üzerine küresel standartları belirlemesiyle bir dönüm noktası teşkil etmektedir . Yazımızda inceleyeceğimiz metnin üzerindeki tartışmalar devam etmekle birlikte , yürürlük tarihi ise 2025 yılını bulabileceği öngörülmektedir .
Yasanın oluşturulmasında köşe taşlarından biri Avrupa Komisyonu ’ nun (“ Komisyon ”) 2020 yılında yapay zekâya ilişkin Beyaz Kitap isimli raporudur 1 . Burada yapay zekânın önemine işaret edilerek , bu teknolojinin etik kullanımı ve insan güvenliğinin önceliği vurgusu yapılmıştır . Bunun ardından Komisyon , 02.04.2021 tarihinde yapay zekâ sistemlerinin kullanımını düzenleyen bir 2 yasa tasarısı sunmuştur . Avrupa Parlamentosu tarafından yasa tasarısının kabul tarihi 14.06.2023 ’ tür .
2 . Yasa Maddelerinin Değerlendirilmesi Yasada , yapay zekâ sistemleri risk gruplarına göre tasnif edilerek , tanımlanmıştır . Buna göre yapay zeka sistemleri ; kabul edilemez , yüksek riskli , spesifik şeffaflık riski ve düşük riskli olarak sınıflandırılmıştır .
19 a ) Kabul Edilemez Riskli Yapay Zekâ Sistemleri Yasaklı yapay zeka sistemleri üye ülkelerde kullanılamaz kabul edilen sistemlerdir . Yasaklı yapay zeka sistemleri Yasa ’ nın 5 . Maddesinde tanımlanmış ve iki gruba ayrılmıştır : İlki ; manipülatif yapay zekâ sistemleridir . İnsanların kendilerine ve / veya bir başkalarına zarar verdirecek subliminal yapay zeka sistemleridir . İkincisi , sosyal puanlamaya ilişkin yapay zekâ sistemlerdir . AB ’ nin buradaki bir hedefi ; gündeme Çin ’ deki uygulanacağı haberleriyle gündeme gelen vatandaş sosyal kredi sistemi uygulamasının önünün kesilmesidir 3 . Ayrıca halka açık alanlarda gerçek zamanlı ve uzaktan biyometrik tanıma sistemlerinin kullanılması ; terör saldırısının önlenmesi için şüphelinin yerinin tespiti , teşhisi ve tutuklanması gibi sınırlı istisnalar haricinde yasaktır .
Bu düzenlemeye , sınırlı sayıda durumları ele aldığına dair eleştiriler yükselmiştir . Örneğin ; manipülatif sistemlerin kişinin kendisi / başkası yerine topluma karşı kullanılması halinde ne olacağının yasada yer almadığı ; sosyal puanlama sisteminin özel sektörde kullanımının yasak kapsamına alınıp alınamayacağına dair belirsizlik bunlardan en önemlileridir . b ) Yüksek Riskli Yapay Zekâ Sistemleri Bankacılık uygulamalarındaki yüz tanıma sistemleri , robotik cerrahi , otonom araçlar gibi sistemler yüksek riskli yapay zekâ sistemlerine örnektir . Yüksek riskli yapay zekâ sistemleri Yasanın 6 . maddesinde yer almaktadır . Buna göre AB sağlık ve güvenlik mevzuatına tabi yapay zekâ sistemleri yüksek riskli sayılmıştır . Yasanın 7 . maddesinde ise ihtiyaç halinde yetkilendirilmiş sistemler yer alır . Yüksek risk grubunda tanımlı sistemler için verilerin yönetilmesi , kayıtların tutulması , şeffaflık il-
1 İlgili rapor için : White Paper on Artifical Intelligence ( COM ( 2020 ) 65 final
2 Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council Laying Down Harmonised Rules on Artificial Intelligence ( Artificial Intelligence Act ) and Amending Certain Union Legislative Acts
3 Çin ’ in uygulamak istediği sosyal kredi sistemi de vatandaşlık puanından ziyade ; yapay zeka sistemleriyle kredilerle ilgili finansal bir düzenlemeyi içermektedir . Zeyi Yang , China just announced a new social credit law . Here ’ s what it means https :// www . technologyreview . com / 2022 / 11 / 22 / 1063605 / china-announced-a-new-social-credit-law-what-does-it-mean /