Bu çekinceler ile çok benzer doğrultularda , Uber ve Deliveroo tarafından yayımlanan raporlarda işçi-bağımsız çalışan ikilemi , ilgili şirket ve iş modeli açısısından açıklanması gereken bir risk olarak belirtilmiştir .
13 14
Nitekim , 24 Haziran 2021 ’ de Deliveroo ’ nun Londra Menkul Kıymetler Borsası ’ ndaki hisse fiyatı , Deliveroo ’ nun sürücülerinin bağımsız çalışan olduğunu onaylayan mahkeme kararının ardından aynı gün içerisinde yaklaşık % 9 artışla 2,51 sterlinden 2,74 sterline bir yükseliş göstermiştir . 15 Buna karşılık İspanya ’ da ise , hizmet veya çalışma koşullarının algoritma ile belirlendiği dijital platformlarda ücretli teslimat hizmeti sunan kişiler için işçi olduğu karinesi getirilmesini öngören yasa tasarısının kabul edilmesinin ardından , 30 Temmuz 2021 tarihinde Deliveroo İspanya operasyonlarını sonlandırmaya yönelik bir çalışma içerisinde olduğunu açıklamıştır . 16 İlgili yasa kapsamında ilgili şirketlerin -yaklaşık sayısı 17,000 olan- teslimat çalışanı ile olan ilişkilerin kanuna uyumlu hale getirilmesi için 90 günlük bir uyum süresi öngörülmekteydi . 17
BURADAN NEREYE ? Dünyada endüstri tarihindeki gelişmelere baktığımızda , mekanik hayatımızın dijitale yansıyan halinin de aslında daha önce karşılaşılmamış bir sorun gündeme getirmediği görülecektir . Sermaye ile çalışan arasındaki ilişkinin değişik formları dünyadaki temel siyaset akımlarıyla harmanlanarak günümüzdeki halini aldı . Öyle ki , demokrasi ile yönetilen toplumlarda gig ekonomisi çalışanlarının sosyal hakları tartışılıyorken , otoriter yapılı toplumlarda dolar milyarderi iş adamlarının “ kendi işlerine sahip olup olmadıkları ” tartışılmakta . Komisyon ’ un çalışmasının çalışan hakları açısından önemli bir adım olacağını düşünüyoruz . E-pazaryerleri her yıl neredeyse katlanarak büyüyor . Daha çok sayıda insanın düzenlenmemiş riskleri üzerine alarak bir platform bünyesinde çalışacağı günler bizleri bekliyor . Henüz aklımıza gelmeyen çalışma formları da bu kervana katılacaktır . Dünyanın bu gelişmeye regülasyonlar yoluyla dengeli bir ayar vermesi kaçınılmaz görünüyor . Tıpkı 1900 ’ lerin başındaki sendika hareketleri gibi , günümüzde çalışanların artık “ dijital ” örgütlenmelerle pazarlık gücü kazanacağı bir çekişmenin şafağındayız . 4
Dipnotlar : ( 1 ) Esnek Ekonomi ( GIG Economy ) olarak da adlandırılan işbu çalışma modeli kapsamında , geleneksel ekonomi ve istihdam modellerinden farklı olarak çalışanlar hizmet sundukları şirketlere bağlı olmaksızın kısa süreli veya proje bazlı olarak çalışmaktadırlar . ( 2 )
https :// ec . europa . eu / competition-policy / publicconsultations / 2021-collective-bargaining _ en ( 3 ) Uluslararası Çalışma Örgütü , 154 sayılı Sözleşme , Madde 2 . “ bir tarafta bir işveren , işverenler grubu veya bir veya daha fazla işveren örgütü ile diğer tarafta bir veya birden fazla çalışan örgütü arasında ; ( a ) çalışma koşullarının ve istihdam şartlarının belirlenmesi ; ( b ) işverenler ve çalışanlar arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi ; ve / veya ( c ) işverenler veya örgütleri ile çalışan örgütü veya örgütleri arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi konularında gerçekleştirilen tüm müzakereler ”
( 4 ) Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı “ İşçiler ve işverenler veya bunların ilgili kuruluşları , topluluk mevzuatı ile ulusal yasalar ve uygulamalara göre uygun düzeylerde toplu sözleşmeler müzakere etme , imzalama ve menfaat ihtilafı olması halinde , grev dahil kendi çıkarlarını korumak için ortak eylem yapma hakkına sahiptir .”
https :// sbb . gov . tr / wp-content / uploads / 2018 / 11 / Avrupa _ Birligi _ Temel _ Haklar _ Sarti % E2 % 80 % 8B . pdf ( 5 ) Örneğin İspanya ’ da 20 / 2007 sayılı Kanun ( Estatuto del trabajo autónomo ) ile bu atipik çalışanlar için “ ekonomik olarak bağımlı serbest çalışan ” ( Trabajador autónomo economicamente dependiente ) şeklinde yeni bir sınıflandırması oluşturulmuştur . Platform Çalışanlarını Yasal Güvenceye Kavuşturmak : Sorunlar Ve Çözüm Önerileri ; Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi - 2021 / 1 Sayfa 678 ( 6 ) Benzer bir tespit olarak McKinsey tarafından Temmuz 2020 ’ de yapılan bir ankete katılan 800 küresel yöneticinin yaklaşık yüzde 70 ’ lik bir kısmı , önümüzdeki iki yıl içinde yer aldıkları projelerde daha fazla bağımsız çalışana yer verebileceklerini belirtmiştir . [ McKinsey , COVID-19 sonrası İşimizin Geleceği Raporu ] ( 7 ) C-159 / 91 ve C-160 / 91 Poucet et Pistre [ 1993 ] ECR I 637 ; EU : C : 1993:63 Kararları . ( 8 ) Benzer kararlar için bknz . Albany Decision ( case C-67 / 96 ) [ EU : C : 1999:430 ]; KNV Kunsten Decision ( case C-413 / 13 ) [ EU : C : 2014:2411 ] ( 9 ) Clayton Act , Section 6 ( 10 ) Bknz . 17-30 / 494-216 ; 12-01 / 8-5 ; 08-12 / 130-46 ; 07-28 / 256- 89 ; 05-44 / 636-168 sayılı Rekabet Kurulu Kararları ( 11 ) Rekabet Kanunu Madde Gerekçeleri . https :// www . rekabet . gov . tr / tr / Sayfa / Mevzuat / 4054-sayili-kanun / madde-gerekceleri ( 12 ) Avrupa Birliği ’ nin İşleyişi Hakkında Antlaşma ( TFEU ), Madde 101 “ Üye devletler arasındaki ticareti etkileyebilecek nitelikte olan ve amacı veya etkisi iç pazardaki rekabetin engellenmesi , kısıtlanması veya bozulması olan ve özellikle aşağıdaki nitelikleri taşıyan tüm teşebbüsler arası anlaşmalar , teşebbüs birliklerinin kararları ve uyumlu eylemler iç pazarla bağdaşmaz ve yasaktır : a ) doğrudan veya dolaylı olarak , alış veya satış fiyatlarını veya diğer ticaret koşullarını belirleyen ,[…]” ( 13 ) “ Sürücüler [ üçüncü taraf ] bağımsız yükleniciler yerine çalışan , işçi veya çalışan-benzeri olarak sınıflandırılırsa Şirketimiz [ bu durumdan ] olumsuz etkilenecektir .” “ Uber 2020 Annual Report ”, https :// s23 . q4cdn . com / 407969754 / files / doc _ financials / 2021 / ar / FINAL- Typeset-Annual-Report . pdf ( 14 ) “ Sürücü modelimiz veya sürücü statüsüne yaklaşımımız ve işletme uygulamalarımıza karşı kanuni yollara başvurular başarılı sonuçlanırsa veya yasal değişiklikleri sürücülerimizi çalışan olarak yeniden sınıflandırmamızı gerektirirse , Şirketimiz olumsuz etkilenecektir .” “ Deliveroo Half-year Report ” https :// ir . design-portfolio . co . uk / viewer / 28 / 18660 ( 15 ) https :// www . londonstockexchange . com / stock / ROO / deliverooplc / company-page ( 16 ) “ Proposal to end operations in Spain ”, https :// ir . design-portfolio . co . uk / viewer / 28 / 18607 ( 17 ) https :// www . reuters . com / business / sustainable-business / gigeconomy-riders-spain-must-become-staff-within-90-days-undernew-rule-2021-05-11 /
27