GÜNCEL |
||||
10 |
Yıpranmış giysileri toz toprak içinde , binlerce kilometreyi yürüyerek geçmekten ayakkabıları parçalanmış . Kurumuş dudakları ve yıldızsız gecelere benzeyen bakışlarıyla Afgan mültecilerin ajanslara düşen görüntüleri ekonomisi gelişmiş ülkelerin politik gündemini meşgul ediyor ! 29 Şubat 2020 ’ de , Katar ’ ın başkenti Doha ’ da Taliban ’ la anlaşmaya varan Amerika Birleşik Devletleri ( ABD ), askeri güçlerini beklenenden önce Afganistan ’ dan çekmeye başladı . Çekilmeden doğan boşluğu Taliban kuvvetleri doldurdu ve önce ülkenin ikinci büyük kenti Kandahar ve çevresi , ardından başkent Kabil , Taliban ’ ın eline geçti . Takvim 15 Ağustos 2021 ’ i gösterirken geride kalan ; onlarca yıldır süregelen işgaller , terör saldırıları ve yoksulluktan perişan olmuş bir halktı . Tüm bunlar yeterli değilmiş gibi kayırmacılık , rüşvet ve neredeyse ‘ kurumsallaşmış bir yolsuzluk ’ ülkenin hücrelerine işlemişti . Şimdi dünya kamuoyu , “ Çekilen bunca acının sorumlusu kim ?” sorusuna yanıt arıyor veya aramıyor . Gelişmeler ışığında biz de soruyoruz : “ Yoksulluk mu yolsuzluğun içinden çıkıyor , yolsuzluk mu yoksulluğun içinden ?” Güney ve Orta Asya ’ yla , Avrasya ve Ortadoğu ’ yu birbirine bağlayan bir köprüye benziyor Afganistan . Coğrafyanın kalbini oluşturan ülke , Taliban ’ ın yeniden yönetimi ele almasıyla enfarktüslerin en ağırını geçiriyor . KAPANIN ELİNDE KALIYOR Afganistan , Ahmed Şah Dürrani tarafından1747 ’ de kuruldu . Bir taraftan Britanya İmparatorluğu ’ nun , diğer taraftan Rus İmparatorluğu ’ nun çekiştirip durduğu Afganistan , 8 Ağustos 1919 ’ da Ravalpindi Anlaşması ’ yla bağımsızlığını kazandı . Yakın tarihe bakıldığında ülkenin kaderine şekil veren gelişmelerden biri Sovyet işgaliyse ( 1979-1989 ) diğeri de ABD işgali ( 2001-2021 ) oldu . Sovyetler ’ e karşı savaşan ve kendini
|
‘ mücahit ’ olarak tanımlayan gruplara milyarlarca dolar kaynak ayıran ABD amacına ulaştı : Sovyetler Afganistan topraklarından çekilmek zorunda kaldı . İzleyen süreçte bölgedeki savaşçı gruplar kendi içlerinde ayrılığa düştü ve bunların arasından Taliban ( Talebeler ) doğdu . Silahlı bir örgüt olan Taliban ; 1994 ’ te Kandahar ’ ı , 1996 ’ da Kabil ’ i aldı ve ülke yönetimine el koydu . Taliban rejimiyle birlikte kız çocukları eğitimden koparıldı , kadınlara kamusal hayattan el çektirildi . Erkeklere sakal bırakma , kadınlara peçe takma zorunluluğu getirildi . Afganistan ‘ burkalı ’ kadınlarıyla anılır oldu . Yanında erkek bulunmaksızın kadınların sokağa çıkmalarına izin verilmiyordu . Batı kültürüne dair her şey ; televizyon yayını , fotoğraf ve müzik yasaklandı . Kırbaç cezaları günlük hayatın parçası halini aldı , idamlar birbirini izledi . Taliban , Bamyan Vadisi ’ ndeki iki Buda heykelini ‘ sahte putlar ’ olarak gördüğü için havaya uçurdu . İki heykelin , yıllar sonra üçboyutlu olarak yeniden canlandırılması insanlık adına ancak sembolik bir teselli olabildi .
NEREDEN NEREYE ? SAHNE ARKASINDAKİ ABD BU KEZ APAÇIK SAHNEDE 11 Eylül 2001 günü yaşananlar , o tarihe dek bölgeye sahne arkasından müdahale eden ABD ’ nin Afganistan ’ ı resmen işgalinin fitilini ateşledi . Amerikan yolcu uçakları kaçırılmış ve New York gökdelenlerine intihar saldırıları düzenlenerek binlerce sivil öldürülmüştü . ABD , terör saldırısından Afganistan ’ da üslenmiş El-Kaide örgütüyle lideri Usame bin Ladin ’ i sorumlu tuttu . Taliban ’ dan El-Kaide üslerini kapatmasını ve bin Ladin ’ i vermesini talep etse de talebi reddedildi . Ve ABD öfkelendi : Trilyon dolarlara varacak kaynak , donanımlı binlerce asker ve son sistem silahlarıyla ABD , Afganistan topraklarına girdi . Halk için Taliban travması son bulmuş ama bu kez de işgal ve savaş travması başlamıştı . Kısa sürede Taliban rejimi çökertildi . Kurulan Batı yanlısı hükümet kadın-
|
lara parlamentoda söz hakkı verdi . Yeni okullar , hastaneler , kamu binaları , yollar ve köprüler yapıldı . Kız çocukları eğitim almaya , kadınlar üniversitelere gitmeye başladı . Bağımsız medya gelişti . Tüm bu gelişmeler ışığında gelelim en can alıcı konuya ; ABD vatandaşlarının vergilerinden akıtılan , 2 trilyon doları bulduğu iddia edilen kaynağa ve 20 yılı bulan işgale karşılık ABD projesi Afganistan ’ da neden başarılı olamadı ? Yanıt için ABD işgalinin son demlerindeki Afganistan ’ a bakalım : Zorlayıcı coğrafya ve sert iklim koşullarında ulaşım , iletişim ve ticaret işlemez durumda . Zengin yeraltı kaynaklarından istikrarsızlık ve yoksulluk nedeniyle yararlanılamıyor . Hükümet yıllar boyunca kırsal bölge halkını ihmal etmiş , gelişmeler başkentten öteye gidememiş . Kentte yaşayanlarla kırsal bölgelerde yaşayanlar arasında hem kültürel hem de ekonomik derin uçurumlar var . Başı ABD ’ nin çektiği uluslararası fonlardan gönderilen yüz milyarlarca dolar , yapılanma ve yatırım amaçlı kullanılmak yerine bakanların ve generallerin kişisel hesaplarına aktarılmış . Halkın en temel gereksinimleri dahi karşılanamıyor . Kurumların yerini kişiler almış , aşiret kayırmacılığı ve rüşvetin yaygınlaşması sonucunda sistemli bir yolsuzluk ağı oluşmuş . Ülke bir yılda 2,6 milyon kayıtlı mülteci veriyor . Mevcut ortamdan yararlanan Taliban yeniden bir savaş |