MAKALE
20
Sabancı Üniversitesi Kurumsal Yönetim Forumu ’ nun “ Türkiye ’ de Yönetim Kurulunda Kadınlar ” başlıklı 2020 yılı raporu 1 , Borsa İstanbul ’ a ( BIST ) kayıtlı şirketlerin yönetim kurullarındaki kadın üye oranlarında az da olsa bir artış olduğunu ortaya koyuyor . Buna göre ; BIST ’ e kayıtlı olan 397 şirketin yönetim kurullarındaki kadın üye oranı , 2019 yılındaki yavaş iyileşmeyi takip ederek 2020 yılında % 15,9 ’ dan % 17 ’ ye yükselmiş bulunuyor . Yönetim kurullarında en az bir kadın üyesi olan şirketlerin oranı da yine yavaş bir yükselişle , 2020 yılında % 66,2 ’ yi bulmuş . Aynı yıl , BIST şirketleri arasında yönetim kurulunda kadın üye bulunmayan şirketlerin oranı % 33,8 iken , BIST ’ de işlem gören en büyük ve ekonomik açıdan en önemli şirketlerin yer aldığı BIST-100 Endeksi ’ ndeki 25 şirketin yönetim kurullarının tamamı da erkeklerden oluşuyor . BIST-100 ’ deki şirketlerin yönetim kurulundaki kadın üye oranı 2019 ’ da % 13,7 iken 2020 yılında % 15,6 ’ ya yükselmiş , bağımsız üyeler arasında kadın yönetim kurulu üyesi oranı da % 17,7 ’ den % 20,2 ’ ye yükselmiş bulunuyor .
Öte yandan , “ cam tavan ” ın çok önemli bir göstergesi , yönetim kurulundaki kadın üyelerin ne kadarının hâkim ortak olan aile üyeleri dışından seçildiği . “ Türkiye ’ de Yönetim Kurulunda Kadınlar Raporu ” na göre , 2020 ’ de 458 kadının % 42 ’ si , hâkim ortak olan ailelerin üyeleri arasından seçilmiş . Cam tavanı kırarak yönetim kurullarına seçilen 265 kadın ise , BIST şirketleri yönetim kurulu üyeliklerinin sadece % 9,8 ’ ini oluşturuyor .
Görüldüğü üzere , yönetim kurullarında kadınların gittikçe artan oranlarda yer alması konusunda bazı güzel gelişmelerden bahsedebiliyorsak da , söz konusu artışların oranı çok düşük ve bu iyileşmelerin sağlanması için sarf edilen süreler çok uzun . Üstelik , cam tavanı delerek kariyerinde ilerleyebilen , yönetim kurullarında kendisine yer bulabilen ve CEO , genel müdür , direktör pozisyonlarına gelen kadınların sayısı hâlâ neredeyse tek tek sayabileceğimiz kadar az . Bu noktada , artık cam tavanda delikler açmaya uğraşmayı bir kenara bırakıp , hep birlikte ve tüm gücümüzle cam tavanı tuzla buz etmenin vakti geldi de geçiyor bile … Peki ama nasıl ?
Cam tavanla mücadele konusunda şirketlerce alınabilecek önlemler arasında aile dostu politikalar , cinsiyet ayrımı gözetmeyen çocuk bakımı , pozitif ayrımcılık gibi çareler öneriliyor . Pozitif ayrımcılık kapsamında akla ilk gelen ve en popüler öneri ise , kotalar getirilmesi yoluyla çeşitlilik sağlanması . 3 Corporate Women Directors International ’ ın güncel tarihli “ A Global Look At Board Diversity ” raporunda 4 , kotaların , yönetim kurullarındaki kadın üye oranının hızlı ve dramatik bir şekilde artmasında çok etkili araçlar olduğu ortaya konuluyor . Öyle ki , yasal düzenlemeler yoluyla şirket yönetim kurullarına kadın üye kotası getiren ülkelerden Fransa ’ da , sadece 10 yıllık süreçte , kadınların yönetim kurullarındaki temsil oranı % 6,4 ’ ten % 46 ’ ya çıkmış durumda . Kotalar konusunda , başta üçüncü dalga feministler tarafın-
Raporda dikkat çeken en önemli husus , belki de , yönetim kurullarındaki kadın üye oranındaki artış hızının oldukça düşük seyretmesi . Öyle ki , 2012 ve 2019 arasında kadın üye oranındaki artış hızı değişmediği sürece , anlamlı bir çeşitlilikten bahsedilebilecek % 25 oranına ulaşmak için 11 sene ; % 30 oranına ulaşmak için ise 15 sene daha beklenmesi gerekiyor . Mevcut durumda , Sermaye Piyasası Kurulu ’ nun , yönetim kurullarına % 25 oranında kadın kotası konulması tavsiyesine uyan 116 şirket , BIST ’ e kayıtlı şirketlerin sadece % 29 ’ unu oluşturuyor .
Bu noktada belirtmek gerekir ki , Sabancı Üniversitesi Kurumsal Yönetim Forumu ’ nun ev sahipliğinde başlatılan ve BIST ’ te işlem gören hisselerin büyük bölümünü oluşturan güçlü şirketlerin temsilcilerince kurulan 30 % Club ( Yüzde 30 Kulübü ), şirket yönetim kurullarında cinsiyet çeşitliliğini sağlamaya ve kadın temsilini artırmaya yönelik iddialı hedefler ortaya koyuyor . Buna göre , BIST Yıldız Pazar ve BIST Ana Pazar şirketlerinin yönetim kurullarında 2025 yılı itibarıyla % 30 kadın üye olması , şirketlerin en üst kademe yönetim kadrosunun % 30 ’ unun kadınlardan oluşması , BIST-100 şirketleri arasında tümüyle erkek üyelerden müteşekkil yönetim kurulu kalmaması hedefleniyor . 2 Ne var ki , “ Türkiye ’ de Yönetim Kurulunda Kadınlar ” raporunun ortaya koyduğu trend , BIST yönetim kurullarında % 30 kadın üye oranına ancak 2035 yılında ulaşılabileceğini gösteriyor .
3
Bertrand , M . ( 2018 ). The Glass Ceiling . Becker Friedman Institute for Research in Economics Working Paper , 2018-38 .