ETİK
20
... Nöroverinin güvenliği ve mental gizlilik hakkının uluslararası alanda mutlak ve temel bir insan hakkı olarak düzenlenmesi gerekmektedir .
ne şekilde müdahale edebilir ? Söz konusu müdahalelerin yalnızca tıbbi amaçlarla kullanılmaması halinde ne gibi sonuçlar doğabilir , böyle bir kullanım yasalarla sınırlandırılabilir mi ? Tedavi amaçlı kullanılan nöral implantlara üçüncü kişilerin rıza dışı müdahalesi sonucunda sorumluluk dağılımı nasıl belirlenmelidir ? Doğrudan bireyin manevi varlığını oluşturan nöral verilerin statüsü sağlık verisi gibi özel nitelikli kişisel veri statüsü ile aynı mıdır , yoksa daha yüksek bir veri statüsü mü oluşturulmalıdır ? Bu verilerin toplanması , kaydedilmesi ve merkezileştirilmesi halinde bu uygulama ne gibi bir düzenlemeye tabi olacaktır ? Bireyin ve verinin gizliliği ne şekilde korunacaktır ? Bireyin “ dur ” deme hakkı olacak mıdır , olacaksa bu hak ne aşamaya kadar tanınacaktır ? Tıp bilimindeki “ aydınlatılmış rıza ”, bireyin kendi karar ve eylemleri üzerindeki otoritesini derinden sarsabilecek derecede ciddi sonuçları olan bir nöral tedavi yönteminde yeterli sayılabilecek midir ?
Nöroetik , nörobilim ile bağlantılı olarak ortaya çıkan bu ve pek çok sayıda diğer sorulara cevap ararken , nörobilimciler , global ölçekte bir düzenlemeye tabi olması gereken bu sorunların başında , yeni temel insan hakları olarak “ nörohakların ” evrensel insan haklarına eklenmesi gerektiğini , nöroteknoloji alanındaki tüm diğer çalışmaların yürütülmesi , yorumlanmasında ve yapılacak düzenlemelerde bu dokunulmaz insan haklarının koruduğu değerler esas alınarak hareket edilmesi gerektiğini savunuyor .
Nörohaklar
Tüm bu gelişmelerin beraberinde getirdiği kaygılar , Kolombiya Üniversitesi nörobiyoloji profesörü Rafael Yuste tarafından nörobilimciler , nöroteknolojistler , klinik doktorlar , etik uzmanları , mühendisler ve hukukçulardan 25 uzmanın bir araya gelmesiyle oluşturulan The Morningside Group tarafından beş temel etik sorun olarak ele alınmıştır . The Morningside Group , nöroteknolojinin kullanımı ve standartlarını düzenleyen evrensel ve bağlayıcı bir düzenleme bulunmaması ve mevcut insan haklarının bu etik sorunlar karşısında yetersiz kalması sebebiyle yeni insan haklarımız olması gerektiğini savunmaktadır .
Bu insan hakları “ nörohaklar ” olarak 5 başlıkta toplanmaktadır :
i . Mental Gizlilik Hakkı ( The Right To Mental Privacy ),
ii . Şahsi Kimlik Hakkı / ( Şahsi özerklik hakkı ?) ( The Right To Personal Identity )
iii . Özgür İrade Hakkı ( The Right to Free - Will )
iv . Mental Gelişime Eşit Erişim Hakkı ( The Right to Equal Access to Mental Augmentation )
v . Algoritmik taraflılıktan korunma hakkı ( The Right to Protection from Algorithmic Bias )
Nörohaklar , bireyi sadece nöroteknolojinin kullanımı ile bireyin mental varlığına yönelik risklere karşı değil , aynı zamanda günlük hayatımızda kullandığımız akıllı telefonlar , giyilebilir teknolojiler ve çeşitli dijital uygulamalar tarafından bireylerin en basit karar , davranış ve tercihlerinin manipülasyondan korunmasını da amaçlamaktadır .