D O S Y A / Ortak Eylem
ORTAK EYLEM ÇEŞİTLERİ
Uluslararası literatürde Ortak Eylem türleri, dört temel başlıkta ele alınır. Bunlar şu başlıklar altında toplanır:
* Yolsuzlukla Mücadele Deklarasyonu (gönüllü,
kontrolsüz, kısa vadeli)
* Dürüstlük Mukaveleleri (gönüllü, kontrollü, kısa vadeli)
* Prensip Odaklı Girişimler (gönüllü, kontrolsüz, uzun
vadeli)
* Mevzuata Uyum Sözleşmesi / Onaylanmış Şirket
Koalisyonları (gönüllü, kontrollü, uzun vadeli)
Yolsuzlukla Mücadele Deklarasyonu ile Dürüstlük Mukaveleleri proje bazlı olup kısa vadeli ortak eylemler şeklinde tanımlanır. Prensip Odaklı Girişimler ve Onaylanmış
Şirket Koalisyonları ise uzun vadeli ortak eylemler olarak
kabul edilir. Peki, aradaki fark nedir ya da nereden kaynaklanmaktadır? Proje bazlı girişimlerin, bireysel işlemlerin
rüşvetten arınmasını sağlamayı gözetirken; uzun vadedeki
girişimlerin, ele alınan bölge ve coğrafyada rüşvetin genel
olarak önlenmesini sağlayacak kurumsal yapılar oluşturmaya odaklandıklarını söyleyebiliriz. Şimdi bu dört başlığı teker
teker daha ayrıntılı ele almanın zamanı geldi…
26
YOLSUZLUKLA MÜCADELE DEKLARASYONLARI
Kamu taahhütleri şeklinde ortaya çıkan ve bir Ortak Eylem türü olarak kabul edilen “Yolsuzlukla Mücadele
Deklarasyonları”nın özellikleri şöyle sıralanabilir: Kısa
vadeli ve proje bazlı bu tür ortak eylemler sayesinde bireysel projeler ve ticari faaliyetlerde rüşvetin önlenmesi ile
rüşvet hakkında açık tartışma platformlarının yaratılması
hedeflenir. Böylece rüşvet veren ve alan taraflar usulsüz
eylemlerinin incelenebileceğini farkına vararak, rüşvet verme niyet ve ihtimalleri azaltılmaya çalışılır.
Bu deklarasyonlar taraflarca imzalanarak yayınlanır ve alt
yüklenicilerle paylaşılır. Söz konusu deklarasyonlarda tarafların şeffaf olduğu, rüşvete ve yolsuzluğa izin vermediği,
eşit ticari uygulamayı kabul ettiği belirtilir.
DÜRÜSTLÜK MUKAVELELERI
1990’larda Uluslararası Şeffaflık Örgütü (Transparency Internatıonal-TI) tarafından geliştirilen
gönüllü, kontrollü ve kısa vadeli Dürüstlük
Mukavelelerinin (Integrity Pact) en önemli özellikleri, dışarıdan bir denetçi tarafından gözetilmeleri ve bu yolla şeffaflığın
artırılmasını sağlamaya çalışmalarıdır.
Dürüstlük
Mukavelerinin
temel
amaçları arasında, bireysel proje ve
ticari faaliyetlerde şeffaflığın artırılması; rüşvet riskinin azaltılması; ihaleye
katılan şirketler arasında süreçlerin
dışarıdan denetimini sağlayarak eşit koşullar yaratılması; mevzuata uyumlu olmayan davranış halinde yaptırım
öngörülmesi; katılımcıların usulsüz bir teklif ile karşı karşıya kalmaları durumunda korunmalarının sağlanması ve
kamuya karşı net bir yolsuzlukla mücadele mesajı yollanması sayılabilir.
Peki, Dürüstlük Mukavelesinin temel kriterleri nedir? Mukavele tarafı kamu kuruluşu (müşteri) ile tüm teklif veren
şirketler arasında yazılı, resmi bir sözleşme ile yolsuzluk
faaliyetlerden kaçınılacağının taahhüt edilmesi gereklidir.
İkinci olarak, mukaveleler, söz konusu ihale sürecinden
önceki süreçte hazırlanması gerekir. Sözleşmenin prensipleri, şeffaflık, eşit ticari davranış, rüşvet veya yolsuzluğun olmaması başlıkların oluşur. Mukavelenin ihlal edilmesi halinde mutlaka yaptırım uygulanır ve mukavelenin
uygulandığını gözetmek üzere bağımsız bir denetçi seçilir.
PRENSIP ODAKLI GIRIŞIMLER (MEVZUATA UYUM
DEKLARASYONLARI)
Gönüllü, kontrolsüz ve uzun vadeli ortak eylemlerden biri
olan Prensip Odaklı Girişimler, ticari ilişkilerin şeffaf bir şekilde teşvik edilmesi amacıyla menfaat sahiplerinin (kamu
sektörü, özel sektör ve sivil toplum) uzun bir dönemi kapsayacak şekilde bir araya gelerek yolsuzlukla mücadele
kültürünün ülkede veya sektör genelinde köklü olarak benimsenmesinin sağlanmasını hedefler.
Bu tür uzun dönemli girişimler, proje bazlı dürüstlük deklarasyonlarının ve endüstri özelinde imzalanan dürüstlük
mukavelerinin uzun vadede etkili olabilmesi için temel
prensiplerin oluşmasını sağlamak gibi özel bir öneme sahiptir.
MEVZUATA UYUM SÖZLEŞMESI / ONAYLANMIŞ
ŞIRKET KOALISYONLARI
Gönüllü, kontrolsüz ve uzun vadeli ortak eylem mekanizmalarından biri olarak kabul gören Mevzuata Uyum Sözleşmesi / Onaylanmış Şirket Koalisyonları, Ortak eylem metotlarının şirketler tarafından teşvik edilebilmesi
için imzalanırlar. Ayrıca şirketler arasında
yuvarlak masa toplantılarının oluşturulması, en iyi uygulama örneklerinin paylaşılması, yerel sanayi ve
ticaret odaları veya sivil toplum
kuruluşları t \