ETİK VE UYUM
Görsel www.shutterstock.com sitesinden alınmıştır.
6 “Jean Jacques Rousseau’nun sade, gösterişsiz ve anlama dayalı
bir hayatı beslemesi gereken ekonomik düzen arayışına
karşı, modern kapitalist felsefenin nimetlerini savunan
Adam Smith bugün aramızda olsaydı, gördüğü kapitalizm
manzarasına bakıp, fikirlerinin sonucunda ortaya çıkan
yıkım karşısında Oppenheimer'ın yaşadığı hayal kırıklığını
yaşamaz mıydı?” diye sormadan edemiyorum kendime.
Dilimize pelesenk olmuş “Vahşi Kapitalizm” terimi ile hiç
barışık olmadım; geniş kitlelerin refahı ve adil ticarette rekabet
ortamının sağlanması için Kapitalizmin ideal ekonomik
sistem olduğunu, vahşi olanın ise sistemin büyük çarklarını
oluşturan bir avuç insan olduğunu düşündüm hep. O
yüzden, aslen ahlak felsefesi profesörü olan Adam Smith’in
fikirlerine ve ideal ekonomi üzerine düşüncelerine yakın
hissettim hep kendimi.
Bu yazıda Smith’in kapitalizm ideali ile günümüzdeki uygulamalar
arasındaki uçurumun sebep olduğu ekonomik krizler
tecrübesi ışığında Covid-19 ile tetiklenen son krizden
çıkış yolculuğunun olası durakları ile ilgili görüşlerimi paylaşacağım
sizlerle. Bunu birkaç başlıkta yapmak istiyorum:
1. 2020 global krizinin boyutları ile ilgili tespit; ki nerede
olduğumuzu anlayalım.
2. Kayıtlı tarihimizde bir yolculuk; ki geçmiş ekonomik krizlerden
çıkış sürecinin dinamiklerini anlayalım.
3. Mevcut krizden çıkış ile hayatımıza girecek YENİ NOR-
MAL senaryoları; ki geleceğe dair bir umudumuz olsun.
Gelin ilk önce, 2020 krizinin, insanların açıktan sokaklarda
öldüğü büyük buhran da dahil olmak üzere, tüm yaşanmış
krizlerden daha büyük, daha derin olduğunu ortaya koyan
ekonomik verilere göz atalım…
Amerikan borsalarında, %12,9 ile, tarihte kaydedilmiş en
büyük günlük düşüş 2020 Mart ayı içinde yaşandı. Krizin
ilk bir ayı içerisinde Dow Jones %37; S&P 500
%33; Russel 2000 %41 değer kaybetti. FED, bu
düşüşlerin etkilerini yavaşlatmak için trilyonlarca
doları piyasaya sürdü ve faizleri sıfıra
çekti.
Bir karşılaştırma yapabilmek açısından,
İkinci Dünya Savaşı’nın en önemli
kilometre taşı olan Almanya’nın Fransa’yı
işgalinin Amerikan borsalarında sebep olduğu
değer kaybının %25, bir günde yaşanan en
büyük düşüşün %7 olduğunu ve düşüş trendinin
sadece bir ay devam ettiğini hatırlamakta fayda var.
2020 krizini finansal tetikleyicileri açısından mukayese
edebileceğimiz iki küresel ekonomik felaketten ilki,