21
VAR MI , ETIK MI ? Yazı : Av . Cihan Altuntuğ
Milyarlarca insan her gün birbirine bir şeyler anlatıyor . Sayısını bilemediğimiz , ölçemediğimiz tüm bu diyalogların altında bir his var ; Doğru bi şey söylüyorum ! Bu insanlara sorsak desek ki etik nedir ? Sizce kaç farklı yanıt alırız ?
Sürekli olarak artan bilgi paylaşımları , ikna gayretleri birbirini izlerken dinlemenin konuşmaktan daha yararlı olduğu da hemen hemen her öğretide yer alır . Kimi diyaloglarda saik , kötüye yöneltmektir , bu kişiler açıkça söylemek gerekirse oldukları gibi görünmektedirler çünkü bilerek ve isteyerek bunu açıklarlar . Öte yandan kuvvetli çoğunluğu oluşturan diğer gruptaki insanlar doğru olduklarını söyleseler de , vücut dilleri ile işaret etseler de hatta bunu yazsalar da dürüst olmadıklarını bilirler .
Hemen güncel bir örnek verelim . Futbol , dünyanın en sevilen oyunlarının başında gelir . Nizami bir düzende 22 as futbolcu , 22 yedek futbolcu ve hocaları 2 takım halinde mücadele ederler . Bugün Avrupa topraklarında Rusya ’ da yapılan herkesin gözü kulağı orada diye tabir edilen dünyanın en büyük organizasyonlarından olan Dünya Kupası ’ ndaki stadyumların ortalama seyirci kapasitesi 49.000 kişidir . Hani deriz ya kimse yokken , kimse seni görmüyorken bile doğru olanı yap , gece 03.00 ’ te trafik lambasında beklemek erdemdir diye … Onlarca kamera ile oyunu seyreden milyonlar , tribünlerdeki seyirciler , yedek kulübeleri , saha içindeki 4 hakem oyunu izler . Toplam kaç göz var hesaplayamıyoruz bile ! Tartışmalı bir pozisyon olur , genellikle pozisyona karışan en az 2 oyuncu olur veya daha net bir örnekle bir oyuncunun ceza sahası içinde top eline çarpar . Bu oyuncular da kendilerinin doğru söylediğini iddia ederler . Tüm gözlere rağmen …
Yıllar geçiyor , okur yazarlık artıyor , atasözleri havalarda uçuşuyor ama örnek gösterilen , göz önünde olan kişiler bile en hızlı şekilde gerçek olmayanı savunabiliyor . Bunun önlenmesi için nice Fair Play çalışmaları , etkinlik toplantıları , teşvik videoları , hatırlatma çıkartmaları yetmedi ve VAR sistemi hayata geçirildi . VAR : Video Assistant Referees ; Türkçesi Video Yardımcı Hakem Sistemi .
Bu sistem bize diyor ki , milyonlar önünde olan olayı çıkıp kendisi beyan etmezse , 4 hakem de bunu göremezse , benim özenle “ farklı milletten ” seçtiğim önünde 11 adet ekran olan hakem kadrosu , orta hakemi uyarır , o da saha kenarına gider ve tekrar tekrar izleyip karar verir .
Yazının başlığına şimdi geri dönelim , değerler değişti mi ? Doğru olan , ahlâka uygun olan halen en değerli olan değil mi ? Ön yargımızda ne vardı ; örtülü ödenek , yalan beyan , hileli işlem , gerici diye tabir edilen toplumlar , Batılı dediğimiz medeniyetler ve benzeri kavramlar , ifadeler ... Hakikatte , pratik hayatta ne var ; sokakta top oynayan çocuklar veya alelâde bir sahada top oynayan bireyler benzer bir durum yaşadığında bir kişinin “ gördüm ” demesi yetiyor veya şüpheli pozisyona karışan oyuncu birkaç saniye içerisinde doğruyu bizzat kendisi , kendiliğinden beyan ediyor . Peki bu futbol oyunu en çok nerede para ediyor ? Avrupa ’ da ... Bu bir tezatlık mı yoksa bazı şeyleri kabullendik mi ?
Geçelim siyasete , dünyanın süper gücü liderini değiştirdi , demokrasinin en iyi yaşandığı kabul edilen ülkelerden ABD ’ de seçim güvenliği tartışılır oldu . Yeni lider Trump ’ ın ilk icraatları sonrası dünya devletleri , sivil toplum örgütleri , birçok önde gelen üniversite yeni dünya düzenine ayak uydurma çabasına girişti , seminerlerin , programların adı değişti . Seçilen kişinin etik olmadığı genel kabul haline gelse de bu kişinin oy çokluğuyla seçildiği tartışılmaz bir gerçek . O halde birileri etiği değil de gücü ve parayı mı seçti ?
Dönelim ülkemize , sadece bir soru : Seçimi ikinci bitiren ve kaybeden muhalif lider , sohbet ettiği gazeteciye , verdiği bilgiyi saklamadığı için sitem etti . Faturayı kendine çıkarsa da onu da hatalı ilân etti . Gazeteci çıktı ve “ Ben gazeteciyim , işim bu .” dedi . Kamuoyu ikiye bölündü , doğru bulanlar ve meslek etiğine aykırı bulanlar .
Bugün onlarca şirket , etik programlarını hayata geçiriyor , etik beyanlarını ilân ediyor ve çalışanlarından , 3 . taraf iş ortaklarından bu beyana uygun davranmasını istiyor .
Yukarıda kaç farklı yanıt alacağımızı sormuştum .
Sizce etik nedir ? √
21