Bugünlerde, hakkında konuşulan ve geleceğimizi şekillendirmeye namzet bir kavramla çok sık karşılaşıyoruz: Endüstri 4.0. Bu yazıyı, bir kavramın dördüncü safhasını iyi anlayabilmek için ilk safhasına dönmek ve tarihsel süreç içerisindeki gelişiminin uğrak noktalarını hatırlamak faydalı olur inancıyla hazırladım. Gelin bu yolculuğun ilk durağı olan 1700’ lerin başına dönelim, Batı’ nın endüstri hamlelerini hatırlayalım ve Endüstri 4.0 yolculuğunun ana uğrak noktalarını inceleyelim. Dünya tarihi devrimler ve karşı devrimlerle dolu; ancak endüstri devrimleri sadece doğduğu topraklardaki yaşamı değil tüm dünyayı etkileme gücüne sahip kilometre taşları oldular. Her devrim gibi endüstri devrimlerini de sebepleri ve sonuçları ile incelemek gereğine inançla gelin yolculuğumuza ilk endüstri devriminden başlayalım. |
VE KÖMÜR VE DENİZ … İngiltere’ de 1698 yılında buhar makinesinin icadı ve devamında 1712’ de buhar gücü ile çalışan kuvvetli bir pompanın yapılması ile ortaya çıkarak, öncesindeki binlerce yıllık tarım toplumunu sadece ekonomik açıdan değil sosyal ve kültürel olarak da geliştiren, şehirleşmeden eğitime, hatta toplum hayatının temel dinamiklerine kadar her alanda değiştiren ilk endüstri devrimi.( 1) Rönesans’ ın dünyanın herhangi bir ülkesinde değil de İtalya’ da filizlenmesinin ardında olduğu gibi endüstri devrimlerinin de ardında, doğduğu toprakların sosyal, kültürel ve ekonomik dinamikleri olduğu aşikârdır. Bu bakımdan ilk endüstri devrimini anlamlandırmak için şu temel sorulara cevap bulmanın önemli olduğunu düşünüyorum. l Dünyayı endüstri devrimine hazırlayan dinamikler nelerdi? l Endüstri devrimi neden 18. yüzyılda oldu? l Endüstri devriminin beşiği neden İngiltere oldu? |
Her devrimde olduğu gibi endüstri devriminde de bir kıvılcıma ve değişim ateşini canlı tutacak bir enerji kaynağına ihtiyaç vardı. İngiltere’ nin kuzey kıyılarında yer alan, yüzeye yakın, kolay işlenebilir, zengin kömür alanları bu enerji kaynağı ihtiyacını karşıladı ve İngiltere’ yi dönemin süper gücü haline getiren sürecin başlangıcı oldu.( 2) Daha önceleri temel enerji kaynağı olan odunun yerini alan kömürün enerji verimi üç kat daha fazla, taşınması ve muhafazası ise daha kolaydı. Endüstri devriminin yakıtı olan kömürün kullanımı bile bir devrim niteliğindeydi. İnsanlık ilk defa dünyanın mineral enerji kaynaklarını kullanmayı denemiş ve başarılı olmuştu. Elbette Batı’ nın diğer ülkelerinde de kömür vardı ancak denize, yani limana en yakın kaynak İngiltere’ nin elindeydi. Denize yakınlık büyük bir lojistik avantaj sağlarken bir zorluğu da beraberinde getirdi: Madenleri basan deniz suyunun pompalarla dışarı atılması mecburiyeti. Atların gücü ile çalışan ilkel pompa düzeneklerinin sınırlı pompalama yeteneği, bu devasa zenginlik ile insan arasındaki en büyük engel olmaya başladığında, insanın ekonomik verim- |
37 |