DÜNYA’DAN
26
KONUNUN ÖZÜNÜ ANLAMA
30 sene hukuk ve uygunluk uzmanı olarak
çalıştım. Uluslararası kariyerim 1993’te,
Chase Manhattan ile birleşmeden yaklaşık
beş yıl önce J.P. Morgan’da başladı. Latin
Amerika’da, daha doğrusu Brezilya’da yaşı-
yordum. O dönemde yerel özel kuruluşlar-
da Uyum faaliyetleri hakkında herhangi bir
şey bilinmese de bu, ABD merkezli finans
kurumlarında var olan bir kavramdı.
“Uyum” terimini ilk defa 30 yıldan uzun
bir süre önce, doğum iznim sırasında, bü-
yük bir ABD üreticisi olan General Elect-
ric (GE) için bir iş etiği tüzüğü çevirirken
duydum.
J.P. Morgan’da işe başladığımda ABD’deki
merkezinde, Uyum faaliyetleri hakkında
bilinçlendirme dahil olmak üzere iyi uygu-
lamaların uluslararası ölçekte yaygınlaştı-
rılmasıyla ilgili bir ihtiyaç söz konusuydu.
Bu iş için eğitildim ve artık iki görevim
vardı: Hukuk ve Uyum. J.P. Morgan, Hukuk
ve Uyum alanlarında, bilgili ve konuyla
yakından ilgilenen, kültürün etkisine ve
ondan kaynaklanan sorunları uluslararası
çerçevede ele alma ihtiyacına göre kendini
uyarlayan liderlere sahip, harika bir okul-
du. Uyum konusundaki bilgi tabanımızı
oluştururken ve piyasada bir fark yara-
tırken, bu insanlar, kültürler arasındaki
farklılıkları dinliyor ve bunlar üzerine kafa
yoruyorlardı.
Bir avukat olarak, uygulamaların ve yasa-
ların kaynağına bakmak için eğitilmiştim.
Bir ABD kurumu için çalışarak ayrıca “ya-
sanın ruhu”nu aramayı da öğrendim. Bir
ürün veya bir işlemin sonucu, belli bir yasa
veya yönetmelik ile açıkça onaylanmış veya
düzenlenmiş olmayabilir ama iyi piyasa uy-
gulamalarına veya temel yasa ve mevzuat
ilkelerine ters düşebilir.
Uyum faaliyeti, Ortak Hukuk (Common
Law, Anglo-Sakson Sistemi) temelli iş orta-
mında doğdu ve yazılı Roma Hukuku’nun
uygulandığı dünyanın pek çok ülkesinde
bilinmiyordu. Ortak Hukuk genellikle İngi-
lizce konuşulan ülkelerde ve onların kolo-
nilerinde uygulanıyordu.
Türkiye, İtalya, Fransa ve Brezilya gibi ül-
kelerde, genel anlamda, yasalar yayınlandı-
ğında teorik olarak herkes onlardan haber-
dar olur. İş dünyasında ise bu bilgiye sahip
olan organlar avukatlar ve hukuk depart-
manlarıydı. Şirketlerimiz, hukuk depart-
manlarının yasa ve mevzuat özetlerinin
UYUM FAALIYETI,
ORTAK HUKUK
(COMMON LAW,
ANGLO-SAKSON
SISTEMI) TEMELLI
IŞ ORTAMINDA
DOĞDU VE
YAZILI ROMA
HUKUKU’NUN
UYGULANDIĞI
DÜNYANIN PEK
ÇOK ÜLKESINDE
BILINMIYORDU.
ORTAK HUKUK
GENELLIKLE
İNGILIZCE
KONUŞULAN
ÜLKELERDE
VE ONLARIN
KOLONILERINDE
UYGULANIYORDU.
kurum içinde dağıtılmasını sağlayarak, yö-
neticilerin ve çalışanların, işlerini etkileyen
yasalar ve mevzuatlar hakkındaki bilgisini
geliştirme konusuyla pasif bir şekilde ilgi-
leniyordu. Ama bu asla yeterli olmuyordu.
Başını ABD’nin çektiği Ortak Hukuk temelli
ülkelerde, esas olarak 60’lardan sonra, ge-
niş bir yasa ve yönetmelik yelpazesi kapsa-
mındaki davranış beklentilerinin kurumda-
ki herkes tarafından bilinmesi gerekiyordu
ve bunlar herkesin anlayabileceği şekilde
yeniden yazılıyordu. Finans piyasaları,
yanlış hatırlamıyorsam 70’lerde, “içeriden
öğrenenlerin ticareti” (insider trading)
sorunuyla baş etmek için başvurulan bir
çözüm olarak borsa ve yatırım bankacılığı
gibi alanların ayrılması durumuyla karşı
karşıya kaldı. İlk mahkeme kararları, Men-
kul Kıymetler ve Borsa Komisyonu’nu (Se-
curities Exchange Commission - SEC) ken-
di spesifik kararlarını almaya yönlendirdi
ve kuruluşların politikalar ve prosedürler
geliştirmenin yanı sıra bazı kurum içi kont-
roller de oluşturmak zorunda kalmasına
neden oldu. Bir mahkeme kararında, fi-
nans kurumuna Çin Seddi gibi kapsamlı bir
kontrol mekanizması uygulaması tavsiye
ediliyordu. Böylece ünlü Çin Seddi Kuralla-
rı doğdu.
UYUM UYGULAMALARINIZI
“SATABİLMEK”
O dönemdeki Uyum Sorumlusu görevim
kapsamındaki çalışmalarımdan biri de
kendi Uyum uygulamalarımız nedeniyle
kurumumun piyasada rekabet açısından