Historia Polski w liczbach GUS Historia Polski w Liczbach GUS z 1994 | Page 28

Niniejszy skrótowy przegląd dorobku polskiej demografii historycznej
dla epoki przedrozbiorowej ujmuje zasadniczo tylko prace odnoszące się
do aktualnego wówczas terytorium naszego państwa. Stąd poza
zasięgiem naszych uwag znalazły się liczne studia poświęcone zagadnie-
niom ludnościowym chociażby Śląska czy innych obszarów.
Podsumowując należy stwierdzić, iż rozwój zaludnienia ziem polskich
w epoce przedrozbiorowej, mimo wysiłku kilku pokoleń badaczy,
pozostaje nadal dużą niewiadomą. Wynika to przede wszystkim z faktu,
że większość materiałów źródłowych jakimi dysponuje historyk powstało
dla celów podatkowo-skarbowych, są więc one źródłami zastęp­
czymi
pośrednimi w badaniach nad zaludnieniem. Dlatego też
i w warsztacie współczesnego demografa historycznego i w dyskusjach
środowiskowych dominuje zagadnienie doboru właściwych wskaźników
przeliczeniowych. Dodajmy na koniec, że dziewiętnastowieczne badania
Pawińskiego czy Korzona w chwili obecnej są już mało wartościowe.
O postępie badawczym możemy mówić znacznie później (po 1945 r.),
kiedy powstały krytyczne metody naukowe pozwalające przejść od
kategorii instytucjonalnych występujących w źródle (np. liczby łanów
opodatkowanych, liczby domów) do liczby zaludnienia.
Cezary
Kukło
PRZYPISY
1
B. Kumor, Nieznane ź.ródła do statystyki ludności diecezji krakowskiej
) Zob.
w XVHI w., .,Przeszłość Demograficzna Polski", t. 4. 1971. s. 21--~59.
2
) Zob
B. Kumor. Spis ludności diecezji płockiej hiskupa Michała Jerzego
Poniatowskiego z 1776 r., "Przeszłość Demograficzna Po1ski", t. 9. 1976, s. 67-- 94.
1
) Por. J. Kleczyński, Spis ludności diecezji krakowskiej z 1787 r. ... Archiwum
Komisji Historycznej", t. 7, 1894, s. 269-478.
4
) O wynikach innych spisów diecezjalnych informują W. Kramarz. T. Ladenber-
ger, Rozmi<:szczenie ludności rzymskokatolickiej w diecezji pr7emyskiej w 1785 r ..
w: Studia z historii społecznej i gospodarczej poświęcone prof. dr. Bujakowi, Lwów
1931, s. 447 ~478; B. Komor, Ze statystyki ludności na Litwie w II połowie XVIII w ..
"Przeszłość Demograficzna Polski", t. 8. 1975, s. 57 --67; M. Kędelski, Przedrozbiorowy
spis ludności diecezji poznańskiej (1765--- 1769). ,.Przeszłość Demograficzna Polski",
t. 17, 1987, s. 221--235.
5 ) Zob. I. Gieysztorowa, Wstęp do demografii staropolskiej, Warszawa 1976.
s. 123--141. Z prac późniejszych na szczególną uwagę zasługuje analiza jednego z
najstarszych spisów parafialnych - Dobrego Miasta z 1695 r. autorstwa S. Bo-
rowskiego, Próba odtworzenia struktur społecznych i procesów demograticznych na
Warmii u schyłku XVII w. na przykład?.ie Dobrego Miasta i okolicy. "Przeszłość
Demograficzna Polski", t. 8, 1975, s. 125--198. Por. także M. Górny, Wartość
źródłowa status animarum parafii Szaradowo z 1766 r., ibidem, t. 17, 1987, s. 165--184;
tenże, Status animarum parafii Jnncewo z 1666 r., ibidem, t. 18, 1991, s. 165~--203.
6 ) Por. H. Madurowicz-Urbańska, Prace Feliksa Łoyki nad historią gospodarczą
i ekonomiczną Polski, cz. I: Pieniądz, Wrocław 1976, s. 42--44.
9