2 0 1 4 Ocak
2. Kişilik Yapısı:
Şizoid, paranoid, obsesif, narsistik, histerik, çekingen, antisosyal, sınır, vb. gibi KİŞİLİK BOZUKLUĞU olan insanlar uçuşa kabul edilmezler, ya da bu
bozuklukları tespit edilen pilotlar uçuştan ayırılırlar. Ancak birçok insanda kişilik bozukluğu dere-
SAYI: 24
gelecektir...” diye düşünürler. Halbuki düşeş gelme ihtimali her zar atışta 1/36; yazı veya tura gelme olasılığı her seferinde %50’dir. Yani düşünce
repertuarında böylesine sihirli dengeler olduğu
yanlış inancını barındıran bir pilot, 3-5 kez olumsuzlukla karşılaştıysa, artık bunun bitip olumluya
döneceği beklentisine girip yanlış karar verebilir.
cesinde olmasa da; KİŞİLİK ÖZELLİĞİ derecesinde
çekingen, paranoid, obsesif, narsistik, vs. unsurlar
bulunuyor olabilir. Pas geçmek ya da geçmemek
kararını verme anında, pilotun kişilik yapısındaki
bu görece hafif unsurlarla uyumlu bazı düşünüş
ve davranış kalıpları otomatik biçimde devreye girecektir. Psikolojik zaaf ve takıntılarının farkında
olanlar bunları kontrol altına almaya çalışacaklar;
ama farkında olmayan beyinler, olayı olduğundan
hafif, abartılı veya çarpık olarak yorumlayacak;
patolojik biçimde risk almaya ve duygusal karar
vermeye yatkın olacaklardır... Örneğin maço’lar,
başkalarının düşüncelerini ve grup kararlarını dikkate almaz; kendi yetkinliklerini kanıtlama, kendilerini öne çıkarma peşindedirler; “İkidir inemedim,
üçüncüde pas geçtim, artık dördüncüde kesin inerim...” diye koşulları zorlayabilir, delice ve ölümüne işler yapabilirler. Maçoların tam tersi profil
çizen kararsız ve korkak insanlar kötü karar vericilerdir. Bunlar bilgi akışını ve olayların gelişimini
objektif değerlendiremez, inisiyatif kullanamaz,
sürekli başkalarının onayına ihtiyaç duyar; yolcularının isteklerine göre dahi karar değiştirebilir, inmenin çok mümkün olduğu durumlarda bile pas
geçebilirler...
3. Yanlış İnanç Ve Tutumlar:
Bunlar çok sayıdadır. Birkaç örnek: Aşırı iyimserlik
(Pollyana’cılık), Arzularını gerçek sanma (Wishful
thinking), Yanlış hipotezler kurma, İlk algı ve kararda ısrar-inatlaşma, Kolayına kaçma, Boşlukları
yanlış doldurma, Tünel algısı, vs.
Bunlardan ilginç bir tanesi de Kumarbaz yanılgısıdır (Gambler fallacy). Bu yanılgı içinde olan
insanlar, “3 defa hepyek attım, artık bu defa kötü
şans bitti, düşeş gelir; 7 kez tura attım, artık yazı
594
4. İncinmezlik İllüzyonu:
Kendisine kötü bir şeyler olmayacağı, “sanki hiç
kaza yapmayacağı, ölmeyeceği” düşüncesini bilinçaltında taşıyan (öyle olmasını arzu edip buna
da kendini inandıran) kişiler vardır ve bunun yaygınl