2 0 1 3 Eylül
SAYI: 23
UYKU YOKSUNLUĞU VE UÇUŞ PERFORMANSI
Gece kalkışlı uçuşlar ve sabah erken saatteki inişler, sirkadien
ritim düzensizliklerine,
dikkat ve uyanıklılık
bozukluklarına ve sonuçta yüzlerce insanın
yaşamsal riske girmesine neden olabilir. Psikolog John A Caldwell, uyku bozukluğu ve sirkadien ritim bozukluğuna yol açan çeşitli
faktörleri test etmiş, özellikle pilotlardaki uyku bozukluğunun yorgunluğa olan etkisini araştırmıştır. Aşağıda uyku
sorunuyla ilgili olduğu NTSB tarafından resmen açıklanan
kazalardan bazıları sıralanmıştır:
- 2004 yılında Kirksville Havaalanında meydana gelen
kaza,
- 2008’de Hawaii/Honolulu Havaalanından kalkan Mesa
Airlines’in iki pilotunun kokpitte uykuya dalarak varış
noktasını 30 mil geçmesi,
- 2009 yılında Northwest Havayolu pilotunun uçuş esnasında uyuklaması nedeniyle Minneapolis meydanını 150
mil geçmesi,
- 2009 yılında bir pilotun sürat verilerine uygun tepki vermemesinden kaynaklanan ve 50 kişinin ölümü ile sonuçlanan Colgan Air kazası... NTSB, 1990 yılından beri uçuş
emniyetinde en ön sıradaki unsurun pilot yorgunluğu olduğunu ileri sürmektedir. Yorgunluk arttıkça, zamanlama
ve doğru karar vermede yanlışlıklar olmakta, dikkat da-
ralmaktadır. F-117
pilotları ile yapılan
bir çalışmada, bir
gece uykusuz bırakılan pilotlar hassas ölçüm aletleri
ile değerlendirildiğinde, kendilerini
depresif ve şaşkın
hissetmelerinden
başka, hata sayıları da 2 kat artmıştır. Yorgunlukla ilişkili
riskin arttığı durumlar:
A-Uyanıklılık periyodu 16 saatten fazla,
B-Görev öncesi uyku periyodu 6 saatten az,
C-Pilotun alışkın olduğu uyku periyodu içindeki görevler.
Yetersiz uyku ve sirkadien faktörler yorgunluğun ana
nedenleridir. Uyanıklık için 2 önemli değişken söz konusudur: En son uyku ve vücudun doğal sirkadien ritmi.
Bizim görüşümüz her gün 7-9 saatlik uykunun yetişkinler
için yeterli bir süre olduğudur. Yetersiz uykunun oluşturduğu performans kaybının profesyonellik, eğitim, irade ve
para ile kompanse edilmeye çalışıldığı görülmektedir...
Kaynak: Crew Schedules, Sleep Deprivation, and Aviation
Performance. Science Daily (Apr. 24,2012) http://www.
sciencedaily.com/releases/2012/04/120424162336.htm
Çeviri: Dr. Abdullah Öksüz. Psikiyatri Uzmanı. Eskişehir
Uykulu Pilotlar, Tren Makinistleri ve Sürücüler
Bizi bir yerden başka
yere (sevdiklerimize) götüren ulaşım aracı operatörleri uyku sorunuyla
mücadele ederler. Ulusal Uyku Kuruluşu (NSF)
2012’de uyku ile ilgili bir
anket çalışması yapmıştır. Denekler pilot, tren makinistleri, kamyon şoförleri, taksi ve limuzin sürücüleriydi. Çalışma uyku alışkanlıkları ve iş performansı
ile ilgiliydi. Anket sonuçları çarpıcıdır: Tren makinistlerinin %26’sı ve pilotların %23’ü uyuklamanın
iş verimliliğini haftada en az bir kez olumsuz etkilediğini bildirmişlerdir; bu oran ulaştırma sektörü dışındaki çalışanlarda %17 bulunmuştur. Daha önemli olan, uyuklamanın görev esnasında ortaya çıkıp,
540
emniyet problemlerine neden olmasıdır. Pilotların
%20’si, makinistlerin %18’i, kamyon sürücülerinin
%14’ü uyuklama nedeniyle ciddi hatalar yaptıklarını, hatta kazanın eşiğinden döndüklerini itiraf etmişlerdir. Uyuklama otomobil kazalarında özellikle işe
gidiş ve dönüşlerde ciddi rol oynar. Mesaiye gidiş
ve gelişlerde pilot ve makinistlerde kaza yapma oranı kontrol grubuna göre anlamlı derecede fazlalık
gösterir. Dr. Sanjay Patel (Harvard Tıp Fakültesi ve
Brigham’da uyku araştırmacısı) “Uzun bir vardiya
sonu eve dönüşlerdeki sürücü kazaları uyuklamaya
bağlıdır” demektedir. Yapılan çalışma gösteriyor ki,
mesai sonrası eve dönüşlerde pilotların ve makinistlerin yaptıkları kaza oranı ulaşım işi ile uğraşmayan
kontrol grubuna göre 6 kat daha fazladır.