Havacılık Tıbbı Derneği - Bülten Sayı 23 | Page 13

2 0 1 3 Eylül SAYI: 23 HİPERBARİK OKSİJEN TEDAVİSİ Hiperbarik Oksijen Tedavisi (HBOT), kapalı bir basınç odasında 1.4 Absolute Atmosfer’den (ATA) daha yüksek bir basınç altında maske, başlık veya endotrakeal tüp vasıtası ile aralıklı olarak %100 Oksijen soluma olarak tarif edilir. Basınç odasının basınçlandırma işi hava ile yapılabileceği gibi, özel tasarlanmış tek kişilik basınç odalarında %100 oksijen ile de yapılabilir. Etki Mekanizması HBOT tarihçesi 1870’lere kadar gitmekte olup, bu tarihte Avrupa’da basınçlı havanın etkileri araştırıldığı, 1830’larda ise basınç odaları tasarlandığı bilinmektedir. 19. Yüzyılın ikinci yarısında Avrupa’da 50’ye yakın basınç odası vardı. Bu tarihlerde birçok araştırmacı hem dalgıçlarda, hem de tünel işçilerinde Dekompresyon Hastalığı semptomlarını tanımladılar. 20. Yüzyıl ortalarına gelindiğinde HBOT donanmada sadece dekompresyon hastalığı tedavisinde kullanılan bir yöntemdi. 1960’lı yıllardan sonra ise pek çok başka hastalıkta denenmeye ve kullanılmaya başlandı. HBOT için kullanılan 2 tür basınç odası türü vardır: Tek kişilik ve çok kişilik. Tek kişilik basınç odası daha çok ABD’de kullanılmakta olup, hasta yatarak tedaviye alınır. Hava veya oksijen ile en çok 3 ATA’ya kadar basınçlandırılır. Tedavi süresi 45–90 dakikadır. Çok kişilik basınç odaları dünya genelinde daha yaygın olan türdür; bu sistemde yaklaşık 5.5 ATA’ya kadar basınçlandırma uygulanır. Tedavi süresi rutin tedavilerde 60-120 dakika; dalış hastalıklarında, hava ve oksijen kullanımı ve tedavi tablosuna göre 38 saate kadar uzayabilir. Rutin tedavilerde hekimin inisiyatifi ve içerideki hastaların tedaviye uyumuna göre şekillendirilir. Genelde 10 dakikada 25 metreye dalınır; 25 dak. O2 - 5 dak. Hava verilecek şekilde 3 periyot uygulanır; sonunda 15 dakikada oda boşaltılır. Çok kişilik basınç odaları iki bölmeli olup, küçük olan bölme tedavi esnasında içeriden dışarıya hasta çıkarma veya dışarıdan içeriye sağlık personeli alma işlemlerini tedaviyi kesmeden yapmaya yarayan bölmedir. Ana bölme ise belli sayıda koltuk veya sedyenin bulunduğu, hastaların topluca tedavi edildiği bölmedir. Modern çok kişilik basınç odalarında monitör, ventilatör ve aspiratör tedavi esnasında içeride bulundurulmakta ve yoğun bakım hizmeti verilebilmektedir. HBOT’de hem çevre basıncı artırılır, hem de %100 oksijen solutulur. Bu sayede kanda hemoglobine bağlı olan oksijen miktarı çok fazla artırılamazsa da, tedavi derinliklerinde plazmada çözünmüş olan oksijen miktarı yaklaşık 20 kat artırılır. Bu artan miktar aslında dokuların hemoglobinden oksijen almadan ihtiyacını karşılamaya yetecek bir miktardır. Bu sayede HBOT’nin aşağıda sıralanan pek çok olumlu etkileri ortaya çıkar: HBOT’nin iki temel etki mekanizması vardır: A. Mekanik Etki: Vurgun ve benzeri nedenlerle oluşan hava kabarcıklarının (bubble) çapları çevre basıncının artması ile küçülür, akciğer yolu ile atılır; sonuçta emboli düzelir. B.Fizyolojik Etki: Kanda serbest oksijen miktarının artmasıyla (hiperoksijenasyon) ilgili olumlu gelişmeler. 1.Vazokonstriksiyon ve antiödem etki: Damar çaplarında azalma ve buna bağlı dokulardaki ödemin çözülmesi ile doku dolaşımı düzelmesi. 2.Antibakteriyel etki ve lökosit öldürme aktivitesindeki artış: Özellikle nekrotizan enfeksiyonlarda enfeksiyonla mücadeleyi etkinleştirir; oksijen azlığına bağlı olarak azalan veya duran antibakteriyel mekanizmanın tekrar işlevsel hale gelmesi. 3.Fibroblastların çoğalmasında ve kollajen sentezinde artış: Yara iyileşmesine katkı. 4.Beyaz kürenin kapiller duvara yapışmasında azalma: Reperfüzyon hasarının (yeniden kanlanma hasarı) azalması yoluyla mevcut hastalıkların tedavisine destek. 5.Süperoksit dismutaz üretiminde artma: Reperfüzyon hasarının azalması. 6.Seçilmiş immün yanıtın bastırılması. 7.Osteoklast aktivitesinde artış: Kronik osteomyelit tedavisine katkı. 8.Karbonmonoksit zehirlenmesinde lipit peroksidasyonunda azalma: Soba ve şofben zehirlenmesinde yaşam kurtarıcı etki. 9.Hemoglobinden Karbonmonoksit gazının ayrılmasında hızlanma. 10.Akciğerde sürfaktan üretiminde azalma. 11.Gazlı gangrende alfa