Havacılık Tıbbı Derneği - Bülten Sayı 20 | Page 15

Ağustos SAYI: 20 belerini de katarak), side-stick bulunan Airbus uçaklarında sol koltukta uçarken başlangıçta bir süre zorlandıklarını, ama sonra uyum sağladıklarını; bunun performans azaltıcı bir unsur olmadığını belirtmişlerdir. Ters el uyumu ve becerisi nasıl kazanılıyor? da oturan sağlak) pilotların side-stick’e kumanda vermesinde (özellikle ince manipulasyonlarda) çok maharetli olamayacağı, saniyelerin önemli olduğu kritik/acil uçuş durumlarında bu zafiyetin kazalara katkıda bulunabileceği varsayılabilir. 1930 yılında Bauer’in uçuş başarısızlıkları listesinde solaklığa da olumsuz bir unsur olarak yer verilmiş; 1941’de Dr. R.Greene, solaklığı uçuşa kabul edilmeme kriterleri arasına almıştır. 1959’a gelindiğinde, Norveç’te Gerhardt, solak pilotların uçuşta herhangi bir zorlukla karşılaşmadıklarını, tersine uçuşu öğrenme yetersizliği olan birçok sağlak pilotun bulunduğunu rapor etmiştir. Daha sonraki başka çalışmalarda da solakları temize çıkaran sonuçlar elde edilmişse de, kokpit dizaynının sağlaklara göre oluşunun uçuş eğitiminin başlangıç aşamasında bir yadırgama yarattığı vurgulanmaktadır (2). ABD Kara Kuvvetleri döner kanat pilot adayları üzerinde yapılan bir araştırmada, temel alet eğitimi periyodunda sağlaklar lehine bir fark görülmüş, fakat sonraki periyotlarda solaklarla sağlakların başarı düzeyi eşitlenmiştir (3). F-16 uçağında sağa yerleştirilmiş kenar levyesi de solaklar için bir dezavantaj gibi görünmekle birlikte, tıpkı solakların otomobillerde sağa yerleştirilmiş vites ve gaz pedalına alışmaları gibi, bir süre sonra sağ side-stick’e intibak edilmektedir. Ayrıca solakların sağlarını kullanabilme becerileri, sağlakların sollarını kullanabilmelerinden daha üstün görülmektedir (2). Hindistan Hava Kuvvetlerinde yapılan bir çalışmada, solaklığın askeri kokpitteki pilotlara bir dezavantaj getirmediği ve pilot seçiminde solaklara karşı bir önyargı bulunmadığı belirlenmiştir (11). İlk doğan veya en büyük erkek çocuk olmakla, başarılı/seçkin askeri jet pilotu olmak arasındaki bağlantı bilinmektedir. Ancak uzaya çıkan astronotlar arasında solakların beklenenden fazla olması, solakların havacılıktaki başarılarını destekleyen bir bilgidir. ApolloMercury ekibinin %25-40’inın solak, bunların da %90’inın en büyük erkek çocuk oluşu dikkate değer bir gözlemdir. Tarafımızdan yapılan küçük ölçekli bir sözel anket çalışmasında, ankete katılan (hepsi de sağlak) havayolu pilotu arkadaşlarımız (önceki askeri pilotluk tecrü- Sağlak bir insanın sağ kolunu bir kazada kaybettiğini veya sağ felç geçirdiği için beraberinde konuşma yeteneğini de yitirdiğini varsayalım. Bu kişinin bir süre sonra sol eliyle, yazma da dahil pek çok işini yapabildiği, yavaş yavaş konuşmaya başladığı klinik olarak bilinir. Hattâ iki kolunu da kaybeden insanlar ayaklarıyla yazı yazma, resim yapma ve yemek yeme becerilerini kazanabilir. Bunun nörolojik izahı “Aynalama” mekanizmasıdır. Yani beynin bir işlevini yürüten bölgenin hasarı durumunda, ayna nöronlar joker gibi devreye girerek bu işlevi üstlenilebilmektedir. Ayna nöronlar empati, taklitçilik, rol modeli olma, dil öğ ɕ