SAYI: 3 (EYLÜL 2019)
SAMSUN İLİNDE KIRSAL NÜFUSUN TESPİTİ
Ömer GÜNER 1
Kapitalist kentleşmenin bir sonucu olarak giderek büyüyen kentsel alanlar, süreç
içerisinde meydana gelen tetikleyici nedenlerle beraber hızlı ve çok boyutlu kentleşme
sorunları ile karşı karşıya kalmıştır (Alıcı, 2012). Giderek büyüyen bu kentsel alanlarda
yaşanan sorunların çözümünde mevcut belediye yönetimlerinin yeterli olamamasından
hareketle farklı büyükşehir yönetim modellerinin oluşturulması süreci başlamıştır (Alıcı,
2012). Büyükşehir belediyelerinin kurulmasıyla büyük kentsel alanlarda ilçe
belediyelerin çok sesliliği azaltılmış, hizmetlerin büyükşehir belediyesi ile planlanıp,
paylaştırılması tesis edilmiştir. Bu açıdan bu yönetim modeli ile sanayi devrimi sonrası
artan kentli alanlarda sorunsuz ve hızlı hizmetin sunulması mümkün olabilmiştir.
Türkiye’de 1984’de ilk büyükşehir belediyeleri kurularak bu yönetim modeli
uygulanmaya başlamıştır.
Samsun, Orta Karadeniz Bölümü’nün ekonomik ve sosyal yönden en gelişmiş şehridir.
İlde büyükşehir belediyesi 1993 yılında kurulmuş olup, Karadeniz bölgesinin ilk
büyükşehir tüzel kişiliğine kavuşmuş şehridir. Ardından, 2000’de Sakarya, 2012’de
Trabzon ve 2013’de Ordu Belediyeleri büyükşehir olmuştur. Samsun Belediyesi’nin
1993’de büyükşehir olmasıyla, merkez ilçe belediyesi büyükşehir ve dört alt kademe
belediye (Gazi, İlkadım, Canik, Atakum) kurulmuştur (Url-1, Url-2). 2004 yılında
çıkarılan 5216 sayılı kanunun geçici 2. maddesi ile il nüfusu o yılda 1 milyondan az olan
Samsun ilinde büyükşehir belediye sınırı, Valilik binası merkez kabul edilip 20 km
yarıçaplı dairenin içinde bulunan sahalar, büyükşehir hizmet alanına dâhil edilmiştir(Url-
1, Şenol, 2019). Nihayet 06.12.2012 tarihinde resmi gazetede yayımlanan 6360 sayılı
kanunla büyükşehir belediye sınırları il mülki idare sınırları ile çakıştırılmıştır.
Büyükşehir belediyesinin il sınırına tekabül etmesi, köy olan yerleşme birimlerinin idari
manada mahalle olarak görünmesine yol açmış, bu da TÜİK’ den Samsun ilinin 2012
yılından sonra kırsal nüfusun ne kadar olduğu bilgisinin doğrudan öğrenilememesine
neden olmuştur. Zira 2012’deki yasa ile artık tüm Samsun nüfusu şehirli gösterilmektedir.
Tarım faaliyetleri kırsal kesimde, kırsal nüfus tarafından yapıldığından, Bafra ve
Çarşamba ovaları gibi verimli tarım topraklarına sahip Samsun ilinin, kırsal nüfusunun
bilinmesi ve takip edilmesi önem arz etmektedir.
Kırsal-Kentsel nüfus ayrımında en çok, 442 sayılı Köy Kanununda belirtilen “ 2000 altı
nüfusa sahip yurtlara Köy denir (Url-3) ” tanımı dikkate alınarak yapılır. Bu yazının sade
olması için ayriyeten kasaba ayrımı yapılmamıştır. Samsun ilinin büyükşehir olmasıyla
TÜİK’ den mahalle nüfusu verileri alınmış ve 2000 altında olanlar kır kabul edilerek
kırsal nüfus belirlenmiştir. Yalnız kır-kent nüfusu ayrımında sadece nüfus tek başına
yeterli ölçüt değildir. Zira Avrupa’da 20. 000 nüfusa sahip köyler de vardır. O sebeple
köylerin arazi kullanımı ve ekonomik fonksiyonlarının ayırt edilmesiyle de kent-köy
1
Coğrafya Öğretmeni
23