geoCED geoCED Sayı 3 | Page 24

SAYI: 3 (EYLÜL 2019) SAMSUN İLİNDE KIRSAL NÜFUSUN TESPİTİ Ömer GÜNER 1 Kapitalist kentleşmenin bir sonucu olarak giderek büyüyen kentsel alanlar, süreç içerisinde meydana gelen tetikleyici nedenlerle beraber hızlı ve çok boyutlu kentleşme sorunları ile karşı karşıya kalmıştır (Alıcı, 2012). Giderek büyüyen bu kentsel alanlarda yaşanan sorunların çözümünde mevcut belediye yönetimlerinin yeterli olamamasından hareketle farklı büyükşehir yönetim modellerinin oluşturulması süreci başlamıştır (Alıcı, 2012). Büyükşehir belediyelerinin kurulmasıyla büyük kentsel alanlarda ilçe belediyelerin çok sesliliği azaltılmış, hizmetlerin büyükşehir belediyesi ile planlanıp, paylaştırılması tesis edilmiştir. Bu açıdan bu yönetim modeli ile sanayi devrimi sonrası artan kentli alanlarda sorunsuz ve hızlı hizmetin sunulması mümkün olabilmiştir. Türkiye’de 1984’de ilk büyükşehir belediyeleri kurularak bu yönetim modeli uygulanmaya başlamıştır. Samsun, Orta Karadeniz Bölümü’nün ekonomik ve sosyal yönden en gelişmiş şehridir. İlde büyükşehir belediyesi 1993 yılında kurulmuş olup, Karadeniz bölgesinin ilk büyükşehir tüzel kişiliğine kavuşmuş şehridir. Ardından, 2000’de Sakarya, 2012’de Trabzon ve 2013’de Ordu Belediyeleri büyükşehir olmuştur. Samsun Belediyesi’nin 1993’de büyükşehir olmasıyla, merkez ilçe belediyesi büyükşehir ve dört alt kademe belediye (Gazi, İlkadım, Canik, Atakum) kurulmuştur (Url-1, Url-2). 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı kanunun geçici 2. maddesi ile il nüfusu o yılda 1 milyondan az olan Samsun ilinde büyükşehir belediye sınırı, Valilik binası merkez kabul edilip 20 km yarıçaplı dairenin içinde bulunan sahalar, büyükşehir hizmet alanına dâhil edilmiştir(Url- 1, Şenol, 2019). Nihayet 06.12.2012 tarihinde resmi gazetede yayımlanan 6360 sayılı kanunla büyükşehir belediye sınırları il mülki idare sınırları ile çakıştırılmıştır. Büyükşehir belediyesinin il sınırına tekabül etmesi, köy olan yerleşme birimlerinin idari manada mahalle olarak görünmesine yol açmış, bu da TÜİK’ den Samsun ilinin 2012 yılından sonra kırsal nüfusun ne kadar olduğu bilgisinin doğrudan öğrenilememesine neden olmuştur. Zira 2012’deki yasa ile artık tüm Samsun nüfusu şehirli gösterilmektedir. Tarım faaliyetleri kırsal kesimde, kırsal nüfus tarafından yapıldığından, Bafra ve Çarşamba ovaları gibi verimli tarım topraklarına sahip Samsun ilinin, kırsal nüfusunun bilinmesi ve takip edilmesi önem arz etmektedir. Kırsal-Kentsel nüfus ayrımında en çok, 442 sayılı Köy Kanununda belirtilen “ 2000 altı nüfusa sahip yurtlara Köy denir (Url-3) ” tanımı dikkate alınarak yapılır. Bu yazının sade olması için ayriyeten kasaba ayrımı yapılmamıştır. Samsun ilinin büyükşehir olmasıyla TÜİK’ den mahalle nüfusu verileri alınmış ve 2000 altında olanlar kır kabul edilerek kırsal nüfus belirlenmiştir. Yalnız kır-kent nüfusu ayrımında sadece nüfus tek başına yeterli ölçüt değildir. Zira Avrupa’da 20. 000 nüfusa sahip köyler de vardır. O sebeple köylerin arazi kullanımı ve ekonomik fonksiyonlarının ayırt edilmesiyle de kent-köy 1 Coğrafya Öğretmeni 23