SAYI: 1
MEDENİYETLERİN DOĞUŞUNU ÇÖLLEŞMEYE Mİ BORÇLUYUZ?
Zeki KORKULU 1
İlk medeniyetlerin kuruldukları yerlere bir göz atalım.
Eldeki bulgulara göre ilk medeniyetlerin geliştiği yer olarak kabul edilen Mezopotamya, Fırat
ve Dicle nehirleri çevresinde kurulmuştur. Başlangıç ve gençlik evresi keşfedilmemiş olan
Mısır Medeniyeti, Nil Nehri’nin çevresinde kurulmuştur ki zaten Herodot’a göre bu
medeniyet Nil’in hediyesidir. Matematiğin, halkının genlerine işlediği Hint Medeniyeti, İndus
Nehri çevresinde ve Çin Medeniyeti, Huang-ho Irmağı (Sarı Irmak) çevresinde kurulmuştur
(Harita-1).
Harita-1: Dünya’daki akarsular 2 ve ilk kültür merkezleri
Harita-1’de gösterilen medeniyetlerin ortak noktasının akarsu boylarında kurulmuş olmasının
yanında dikkat çekici bir başka ortak özelliğini Harita-2'yi incelediğimizde görebiliriz.
Yeryüzündeki çöller ve ilk medeniyetlerin kuruldukları alanlara bakıldığına, tüm
medeniyetlerin şaşırtıcı biçimde çöllerin içinde veya yakın yakın çevresinde ya da yarı kurak
alanlarda kurulmuş oldukları görülebilir.
Mezopotamya Medeniyeti, Arap Yarımadası ve İran’daki çöllerinin arasında; Mısır
Medeniyeti, Libya Çölü’nde; Hint Medeniyeti, Tar Çölü çevresinde ve Çin Medeniyeti, Gobi
Çölü ile onun yakın çevresindeki yarı kurak bölgelerde kurulmuştur. İlk medeniyetler
arasında pek sözü geçmez ama Sahra Çölü’nün güneybatısındaki Nijer Nehri’nin çevresi de
ilk tarım faaliyetlerinin yapıldığı yerlerdendir ve üstelik neredeyse Mezopotamya ile aynı
döneme denk gelir.
1
2
İstanbul Vip Fen Fen Bilimleri Özel Öğretim Kursu Coğrafya Öğretmeni ı
Saygılı, Ramazan, http://cografyaharita.com/haritalarim/1bdunya-akarsular-haritasi.png
geoCED
www.geoced.org
32
Coğrafya Eğitimi Derneği
www.tceder.org