SAYI: 1
GÖRECELİ KONUM NEDİR?
Uğur ELMACI 1
Ortaöğretim coğrafya dersi öğretim programında, 9. sınıf düzeyinde “coğrafi konum”
kazanımı aşağıdaki şekilde ifade edilmektedir.
9.1.5. Koordinat sistemini kullanarak zaman ve yere ait özellikler hakkında çıkarımlarda
bulunur.
a) Mutlak ve göreceli konum kavramlarına yer verilir.
b) Türkiye’nin konumuna yer verilir.
Kazanımda öğrencilerin çıkarımda bulunmaları istenmektedir. “Çıkarımda bulunmak”
ifadesinin tanımı TDK Büyük Türkçe Sözlük’te şu şekilde yer almaktadır:
"Belli önermelerin kabul edilen ya da gerçek olan doğruluklarından ya da yanlışlıklarından,
başka önermelerin kabul edilen ya da gerçek olan doğruluk ya da yanlışlıklarını çıkarmak."
Bu durumda önce gelen önerme ya da önermeler doğru ise çıkarılan sonuç da doğrudur,
yanlışsa sonuç da yanlış olur.
Bu durumda kazanımın amacına ulaşması önce gelen önermelerin doğru bir şekilde
verilmesine bağlıdır. O halde burada dikkat etmemiz gereken nokta verilecek önermelerin
doğruluğu olacaktır. Bir ülkenin zengin yeraltı ve yerüstü kaynaklarına sahip olması ya da
dağlık ve engebeli bir ülke olması vb özellikler gibi önermeleri vermek kazanım amacına ne
kadar hizmet edecektir? Konum bilgisini kullanarak coğrafi becerilerini günlük hayatta ne
kadar kullanabileceklerdir? Bu yazıda kazanımın amaca ulaşmasının nasıl gerçekleşeceği
hedeflenmiştir.
Göreceli konum aslında nedir? Bir ülkenin zengin yeraltı ve yerüstü kaynaklarına sahip
olması ya da dağlık ve engebeli bir ülke olması ülkenin göreceli konumu mudur? Yoksa
göreceli konumuna bağlı ortaya çıkan birer sonuç mudur? Bu soruya cevap aramadan önce
kısaca konum ve coğrafi konumdan bahsetmek yerinde olacaktır.
Konum, TDK Büyük Türkçe Sözlük’te “belirli bir nokta veya nesnenin var olduğu yer”
olarak tanımlanmaktadır. Coğrafi konum ise yeryüzündeki herhangi bir noktanın Yerküre’de
bulunduğu yerdir. Coğrafyanın temel anahtar noktalarından biri olan konum, yalnızca insan
hayatı için değil tüm canlılar için davranış geliştirmesine neden olmaktadır. Bir yerin konum
bilgisi ifade edildiğinde verilen özellikler o yer hakkında hiç bilgisi olmayan bir kişinin
Yerküre üzerinde o yeri bulmasına imkân vermesi gerekir. Coğrafi olayların açıklanmasında
1
Eskişehir Kenan Yalçın Anadolu Lisesi Coğrafya Öğretmeni ve Toplumla İlişkiler Koordinatörü
Coğrafya Eğitimi Derneği Üyesi
geoCED
www.geoced.org
29
Coğrafya Eğitimi Derneği
www.tceder.org