95 FUSKA MAG FUSKA MAG FUSKA MAG FUSKA MAG FUSKA MAG 96 FUSKA MAG FUSKA MAG FUSKA MAG FUSKA MAG FUSKA MAG 76
fUSKA MAG EDEBIYAT fUSKA MAG EDEBIYAT
Orhan Pamuk’la Tanpınar’ın Huzur’u arasında çok kuvvetli bağlar var. Pamuk kendini Tanpınar’a bilhassa da onun Huzur adlı romanına borçlu hissettiğini hep yazdı. Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nü ne kadar eğlenceli bulduğunu ve bu romanı hayranlıkla sevdiğini de sayısız kereler dile getirdi ama ondan Huzur kadar etkilenmediği aşikar.
Aslında itiraf etmeliyim ki Tanpınar Türkiyeli okurlar için de görece yeni bir keşif sayılır. Şahsen bu açıdan Pamuk’a ve Tanpınar’ın kitleler tarafından keşfedilmesini sağlayan diğerlerine teşekkür borçlu olduğumuzu düşünüyorum.
Tanpınar’ın sizin için de yeni bir keşif olduğunu bilmiyordum ama şaşırmadım. Edebiyat tuhaf yollardan yürür çünkü, yazarların sesi çağa göre değişkenlik gösterir, bazen daha net duyulur mesela, bazen fısıltıya dönüşür… Ama hep kalır. O yüzden bu durumdan şikayet etmeyelim, edebiyatın hikayesini ilgi çekici kılan şey de bir bakıma bu değil mi zaten?
‘Tanpınar insanlık hallerini gösteren çok büyük bir yazar’
Aristophanes ve Erasmus’un yapıtlarıyla karşılaştırdığınız Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nü “Birinci sınıf bir mizah başyapıtı” diye tarif ediyor, “toplumsal hiciv” yaptığını söylüyorsunuz.
Mizah ile “hiciv” arasında fark var. Kapsama alanları farklı bir kere. Mizah dar alanda paslaşmalardan ibaret olabilir, belirli bir konuyu, özel bir kültürel durumu, bir insanlık halini seçer ve onu işler mesela. Daha kavramsal bir tarz olan toplumsal hicivin iddiasıysa daha büyüktür, genel bir insanlık halini sergilemeyi hedefler. Entellektüel sistemler, yani ideolojiler yaratarak hayata hükmedebileceğimize duyduğumuz o acınası boş inançla dalgasını geçer. Tanpınar’ın romanı ikisi birden. Yazar öncelikle 20′inci yüzyıl Türkiye’sinin tarihsel gerçekliğini ele alıyor ama bunu yaparken karakterlerine daha geniş perspektiften bakmayı da ihmal etmiyor, böylece 20′in yüzyıl başında yaşamış Türkiyeli karakterler olmaktan çıkıp evrensel hale geliyorlar. O yüzden yazımda, Tanpınar’ın, insanlık hallerini gösteren çok büyük bir yazar olduğunu anlatmaya çalıştım.
Gülenay Börekçi
The Time Regulation Institute
Ahmet Hamdi Tanpınar
Çevirenler: Alexander Dawe, Maureen Freely
Penguin Classics