Ïåäàãîãèêà ¹ 6 ( 13 ) 2016
СЫЗДЫҚОВА АЙСҰЛУ БЕРҚАЙЫРҚЫЗЫ
Еуразия Ұлттық университеті , Филология факультетінің 2 курс магистранты
ОҚУ ҮДЕРІСІ ЖӘНЕ ДҮНИЕТАНЫМ НЕГІЗДЕРІ
Қазіргі таңда мемлекетіміздің дамып-өркендеуі сапалы білім мен саналы тәрбиеге тікелей байланысты болып отыр . Жаһандық білім кеңістігіне еркін ене отырып , жас ұрпақтың білім , ғылыммен қарулануына барлық жағдайды жасау-бүгінгі күннің басты талабы .
Қазақстан Республикасының " Білім туралы " Заңында : " Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтарды , ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау , оқытудың жаңа технологияларын енгізу , білім беруді ақпараттандыру , халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу ", - деп орынды көрсетілген . [ 1,24 ]. Адам танымының көкжиегі кеңейіп , талаптар деңгейі биіктеп , ойлау дәрежесіне сай шеберліктер қажет болуыоқу мен білім дамуының нәтижесі және оқу мен білімнің одан әрі қарай дамуының жолын қалауы деп түсініледі . Әр заман ұрпағының алдында мынадай міндеттер тұрады .
- біріншіден , адам баласы өзіне дейінгі игерілген білім мен мәдениет жетістіктерін игеруі тиіс ;
- екіншіден , әрбір ұрпақ өзі өмір сүріп отырған кезде сол білім мен мәдениет жетістіктерін қолдана білуі тиіс ;
- үшіншіден , игерілген білім мен мәдениет жетістіктерін дамытуы және соған үлес қосуы тиіс ;
- төртіншіден , жаңа заманына лайықты жетістіктерді саралап қоса білуі тиіс ;
- бесіншіден , өзінің бұрынғы игергені мен қосқан жетістігін келесі ұрпаққа қалдыру керек . Осындай келелі міндеттердің шешілуінің басында міндетті түрде оқу үдерісі тұрады [ 2 , 94 ].
Ғылым мен техниканың қарыштап дамып отырған заманында осы кезеңнің жас буыны соңғы жаңалықтардан кенде қалмай , білімді , дүниетанымы кең , жан-жақты болып өсуіне әрине , алдымен , оқу үдерісінің маңызы зор . Оқу мен дүниетаным қазіргі таңда ажырамас ұғымдар . Тіпті күнделікті оқу үдерісінде " таным ", " дүниетаным " түсініктері маңызды рөл атқарады . Себебі мектепте берілетін білім " адам-қоғамтабиғат ", " адам-таным-қоғам " үштіктеріне негізделеді .
Дүниетаным түсінігі өз бастауын неміс тілінен ( Weltanschauung ) алады . Дүниетаным терминін алғаш рет өз еңбектерінде И . Кант пайдаланған . И . Кант дүниетанымды адамдардың табиғатты түсінуі , әлемді қабылдауы деп сипаттаған [ 3 , 125 ]. И . Канттан кейін дүниетаным терминін өз еңбектерінде Ф . Шеллинг пайдаланған .
Мақала оқушыларды танымдық іс-әрекетке ынталандыру мәселелеріне арналған . Автор оқыту процессі кезіндегі оқушылардың танымдық іс-әрекетке деген қызығушылығын оятудың амалтәсілдері туралы сөз қозғайды . Мақала мектеп ұстаздары мен әдіскерлерге , сондай-ақ педагогикалық мамандықтарда білім алатын студенттердің назарына ұсынылады .
Статья посвящена вопросам мотивирования учащихся к познавательной деятельности . Автор рассуждает о методах стимулирования учащихся к познавательной деятельности в процессе обучения . Статья будет интересна учителям и методистам школ и колледжей , а также студентам педагогических специальностей .
An article is devoted to questions of pupils ' motivation to cognitive activity . An author say about methods of promoting pupils to cognitive activity on the educational process . The article will be interesting for teachers and methodologists of schools and colleges , and for students of pedagogical specialties as well .
Философ ғалым М . Орынбеков : " Дүниетаным - тұлға және оның қоғамдағы орны , сана-сезімдік қалпы жайлы ұғымдары ның жиынтығы , дү ниенің біртұтастығын түсіну нәтижесі болып табылады ", -деп тұжырымдайды [ 4 , 65 ]. Ғалым Қ . Аймағамбетова өзінің " Бастауыш с ыныптард а дү ниетануд ы оқытуд ың ғылыми-әдістемелік негіздері " атты зерттеу еңбегінде қоғамдық сананың өсуіне байланысты адамның ойлау дәрежесінің шеңбері ұлғайып , "... қоршап тұрған дүниені , қоғамды және адамның өзін дұрыс бейнелеу белесіне жету " көзделетінін атап айтады . Сонымен қатар , ғал ым бұның бәр і дү ниетану деңгейінің адамзаттың даму эвол юциясына бай ланы сты күрделене түсетінін де ескертіп , білімді меңгеру мү мкіндігіне қарай өзгеріп оты раты нын да пайымдайды [ 5 , 6 ]. Дүниені танып , білу туралы ғалым К . Оразбекова : " Біз дүниені танып-білу үдерісі бақылау және ойлау сатыларынан тұрады дегенмен , оның ең негізгі , жоғары сатысы тәжірибе , яғни кең мағынада айтқанда , практика болып есептелінеді ", -деп өз ойын білдіреді . [ 6 , 45 ].
Дүниетаным дегеніміз - нақты дүниеге және ондағы адамның алатын орнына , адамның өзін қоршаған шындыққа және өзіне қатынасы туралы көзқарастар жүйесі , сонымен қатар осы көзқарастарға тәуелді адамдардың өмірлік позициясын , олардың сенімдері , мұраттары , таным және іс-әрекет ұстанымдары , құндылық бағдарлары [ 7 , 13 ].
Дүниетаным бөлшек-бөлшектен тұратын жинақтаушы көзқарас емес , ол біртұтас жүйелілік көзқарас болғандықтан , оның негізі адам мәселесі . Адам мәселесі рухани дүниеге тығыз байланысты болғандықтан дүниетанымның ішкі құрылымы ( структурасы ) өте күрделі . Ондай құрылымға ( категориялық ұғымдарға ) кіретіндер : болмыстық түсінік , материя , табиғат , қоғам , идеялар , ақиқат , рух , әлем рухы , бостандық , мәңгілік өмір , құдай , өмір , қуат және т . с . дүниеге көзқарастық ұғымдар .
Дүниетаным адамзаттың тікелей өмір сүру жолындағы рухани-практикалық түрде өмірді меңгеру десек , онда біз дүниетанымдық рольдері арқылы қарастырамыз . Дүниетаным тек өмірді , әлемді тану мен түсіну емес , ол арқылы дүниені өзгерту дейміз . Адамның санасы дүниені тек бейнелеп қоймайды , оны өзгертеді [ 8 , 2 ]. Дүниетаным , дүниеге көзқарас психикалық тұрғыдан мына жағдайда қаралады : а ) Дүниені қабылдау , дүниені сезу , дүниені елестету-
33