Áèîëîãèÿ ¹ 5( 5) 2015
ТУМАНБАЕВ ВАЛЕРИЙ МИХАЙЛОВИЧ
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті " Мал шаруашылығы және аң шаруашылығы морфология негіздерімен " кафедрасының доценті м. а., а / ш. ғ. к
РУСТЕМОВА АЙДАНА
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті, магистрант
Табиғат деген- өте қызық-ақ. Су аққан жерінен ағар, шөп шыққан жеріне шығар. Жер- Ананың маңдайы жіпсиді. Күн шуағына малынған жан- жануар семіріп, сергіп қалады. Дүние жанарып шығады, өсімдіктер әлемі құлпырып адамзат үшін де, жан- жануарлар үшін де пайдасы зор. Шығыс Қазақстандағы Шыңғыстау- Сарыарқаның шығыс бөлігінде орналасқан солтүстікбатыстан оңтүстік шығысқа қарай созылған тау жотасы. Шығыс Қазақстан облысының Абай, Аягөз аудандыры аумағында орналасқан. Шыңғыстау солтүстік-шығыста Алтай тауларынан Шар өзені аңғарынан бөлінеді, оңтүстік- шығыста Тарбағатай жотасымен ұласқан. Шыңғыстауының абсолюттік биіктігі 1000-1100 м, ең биік жері- Ақшатау тауларын. Шыңғыстау жотасының климаты қатаң континенті, қыс айларында қарлы және аязды, жаз айларында ыстық, құрғақ. Шыңғыстау өңірінің ерекшелігінің бір мәні бар. Шыңғыстау өңіріндегі дәрілік өсімдіктеріне арнайы зерттеу жүргізу барысында жайылымдағы үй жануарлары мен жабайы жұп тұяқты
Мақала Шығыс Қазақстан облысының Шыңғыстау өңірінде кездесетін дәрілік өсімдіктерді зерттеуге арналған. Авторлар үй және жабайы жұп тұяқты жануарлардың қорегіне енетін Шыңғыстау өңірінің дәрілік өсімдіктерін классификациялап, өсімдіктердің түрлері мен ерекшеліктеріне сипаттама береді.
Статья посвящена исследованию разновидностей лекарственных растениям, встречающихся в Чингистауском регионе Восточно-Казахстанской области. Авторы статьи классифицируют и подробно описывают виды и свойства лекарственных растений Чингистауского региона, употребляемых в пищу домашними и дикими парнокопытными животными.
The article investigates species of medicinal plants found in Chingistau region East Kazakhstan oblast. Authors of the article classify and describe in detail the types and properties of medicinal plants of the Chingistau region, which are eaten by domestic and wild cloven-hoofed animals.
ҮЙ ЖӘНЕ ЖАБАЙЫ ЖҰП ТҰЯҚТЫ ЖАНУАРЛАРДЫҢ ҚОРЕГІНЕ ЕНЕТІН ШЫҢҒЫСТАУДЫҢ ДӘРІЛІК ӨСІМДІКТЕРІ
жануарлардың( арқар, бұлан, елік, қабан) қорегінде жылдың әр мезгілінде дәрілік өсімдіктерді қорегінде пайдаланатыны туралы арнайы кесте құрастыру. Шыңғыстау өңірінде өсімдіктердің 193 түрі, оның ішінде 52 тұқымдас кездеседі. Шыңғыстау өңірінде кездесетің өсімдіктердің ішінде 55- түрі дәрілік өсімдіктер болып табылады. Табиғатта кездесетін дәрілік өсімдіктер үй және жабайы жұп тұяқты жануарлардың қорегінде азық ретінде пайдаланылады. Дәрілік өсімдіктердің ерекшелігін білген адамға мал шарушылығымен айналысқанда малды қай жайлымда қай мезгілде жаюды, дәрілік өсімдікті өсіп жетілу мерзімін қай кезенде қорегінде жақсы пайдаланатынын білген жөн. Шыңғыстау өңіріндегі дәрілік өсімдіктердің үй және жабайы жұп тұяқты жануарлардың қорегінде пайдалануы, химиялық құрамы туралы қарастырылады. Шыңғыстау өңірінде таулы аймақтарда, өзен жағасында, тау шыңында, тау етегі мен шатқалында, жол жағасында, жазықтықта дәрілік өсімдіктер өседі.
Шыңғыстаудың дәрілік өсімдіктері
Атауы |
Түрі |
Ескерту |
Эфедра- Эфедровые Ephedraceae |
1. Масақты қылша Кузьмичев шөбі- Хвойник двухколосковый |
Көп жылдық, ксерофит, Өзен жағасында Sp |
Кузьмичива трава |
( Ephedra |
dictachya) |
|
2. Қырықбуын қылшасы- Хвойник хвощевой |
Көп жылдық, ксерофит, таудың шынында Sol |
Лилейные- liliaceae |
3. Жуа- Лук тончайший-Allium subtissimum |
Көп жылдық, ксерофит, таудың етегімен шатқалында Sp |
|
4. Шар тәрізді жуа- Лук шаровидный- A. Globosum |
Көп жылдық, ксерофит. таудың етегімен шатқалында Sp |
|
5. Жалған шар тәрізді жуа- Лук |
Көп жылдық, ксерофит, таудың |
ложношаровидный – |
A. |
шынында Sol |
Pseudoglobosum |
|
|
6. Кіші қазжуа- гусиный лук низкий – Gagea pusilla 7. Қоян шөбі- Спаржа обыкновенная – Asparagus officinale
Көп жылдық, ксерофит, таудың шынында Sp Көп жылдық, ксерофит, жазықтық Sol
35