Áèîëîãèÿ ¹ 5( 5) 2015
22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 |
23 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23 23 |
7 5-7 5-7 5-7 5-7 5-7 5-7 5-7 5-7 5-7 5-7 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 |
24 24 23 23 23 23 23 23 23 23 22 22 22 22 22 22 22 22 22 22 22 |
40-70 40-70 40-70 40-70 40-70 40-70 40-70 40-70 40-70 40-70 40-70 40-70 40-70 40-70 40-70 40-70 40-70 40-70 40-70 40-70 40-70 |
732 794 861 928 997 1066 1137 1208 1280 1354 1428 1502 1876 1650 1725 1802 1679 1956 2033 2111 2190 |
58 62 67 67 69 69 71 71 72 74 74 74 74 74 75 77 77 77 77 78 79 |
106 110 115 119 123 127 131 135 139 143 147 151 155 160 165 172 176 181 183 187 192 |
174 181 187 192 197 204 211 220 229 237 244 253 260 267 272 276 179 283 286 291 297 |
Кестеде берілген мәліметтер өлшемдерін қолданбай, қадағаламаған кезде болатын өзгерістердің ең маңыздысы құс қоралардағы температура. Әрине, жоғары температура өндіріс орындарындағы құстарға жағымсыз әсер етеді.
Бұндай жоғары 35-40 ° C температурада олардың демалыстары жиіленіп( мөлшері 5-6 рет); демалысында оттегі мөлшері азаяды, қан құрамында эритроцит және гемоглабин мөлшері төмендейді, бауырында А, В _ 2 және С витоминдері азаяды, көміртегі, липид және азоттың заталмасу процестері өзгереді. Организмдегі " алмасу " суының құрамы өзгеріске ұшырап, бұл уақытта май мөлшері көбейеді, бауырда және қан құрамындағы триглицерид көбейіп, аз мөлшерде азықтанғанына қарамастан, бауырда және қан құрамында триглицерид көбейеді; аденозинмонофосфатты плазмада, бүйректе, бұлшық еттер мен май тканьдерінде, глиноген концентрациясы бүйректе және жүрек бұлшық еттерінде көтеріледі. Жоғары температурада құстың тері жабындағы қан тамырлар жүйесі жиілейді, ал ішкі орган қан тамырлар жүйесінің жұмысы тежеледі.
Жаңа өсіп келе жатқан организмнің тканьдері гипоксия энергия мөлшерін көп жұмсайды, онымен қоса энергияны көп жұмсауға әкеп соғады және қышқылданып үлгермеген азықтардың жиналуына әкеліп соғады.
Бір уақыт аралығында стресстік неспецифина реакциясы дамып, оған кейін катехоламина және гликокортикоид секрециясы үлкейеді, морфофункциональды түрде дамиды. Малекулла белоктарының шашырауы аминдер, биоген, гистолин, серототин және т. б құрамдардың көбеюі. Бұндай өзгерістердің барлығы ішкі физиологиялық процестерді жылдамдатады, әсер етеді.
Тауықтардың панкреатикалық және шек амилазасы 32 ° С тепературада және одан жоғары температураларда жұмыс белсенділігі, 20-24 ° C температурада жұмыс істеу деңгейіне қарағанда, 18-25 есе төмендейді. Онымен қоса протеаз белсенділігі төмендейді. Жоғары температураның созылуының әсерінен ферментсекретарлықты басып қоймай, панкреатитті темірдің ферментсинтездеуші функциясын тежейді. Ауа температурасының 31 ° C қа көтерілгенде, біртіндеп аминокислот және гликоза сіңізуі төмендейді, шектің кей бөліктерінде су құрамы азаяды, ал 32 ° C температурада және жоғары болғанда, керісінше, шектерден көрінетіні қосымша cу қосылады. Бұл процесстерден көргендей термореттеуде өзіне тән ерекше рөл атқарады, өйткені құста терлеу қызметі жоқ, ал сілекей бездері нашар жетілген. Кейбір зерттеушілердің айтуынша организмдегі секреторлы процесстердің жылдамдығы тежелу механизмі терморегуляция қажеттілігі үшін сұйықтық тез таралып, су тез бітеді. Желінген азық сапасына және көлеміне байланысты тауықтың асқорыту жүйесі жұмыс жасайтыны белгілі. Рационның мөлшері көбейгенде, азық нормасының көлемі нормадан асқанда асқазан- шек трактына сәйкес ферменттер көбейеді, ал азайғанда қысқарады. Организмге қажетті субстрактар жетіспеуінен антивациялық жүйеге әкеліп соғып, олардың ассимиляциясын қамамасыз етеді. Сондай- ақ фермент антивациясының механизмі тікелей субстраттық реттелуіне емес, системалық гемеостаттің адаптациясына әкеледі.
Ауа тепературасы 30-31 ° С көтерілгенде тауық организмінде дәл сондай өзгерістер жүреді. Жоғары температурада зат алмасу процесінің бұзылуымен қоса табетін жоғалтып, көп су ішеді( су ішу мөлшері 3-5 есе өседі). Ол тез өсуінін тежейді және шапшаңдығын баяулатады, өміршеңдігі мен тауықтың жұмыртқа табуы төмендеп, жұмыртқа массасы қабығы мен сарыуызына байланысты, ұрықтануы мен жұмыртқа табуы төмендейді. Температура 30 ° С жоғарлағанда тауықтардың жыныстық жетілуі тежеледі, ал қораздарда керісінше тез жетіледі, бірақ ұрық мөлшері мен сперма концентрациясы азаяды.
Температураны 21?-ден 35?-ге дейін біртіндеп көтере бастаған кезде, тауықтардың жұмыртқалау мүмкіндігі 1,5 %-ға төмендейді, сонымен қатар жұмыртқаның салмағы- 2 %-ға, қоректену қажеттілігі- 1,5-2 %-ға, жұмыртқа қабығының қалыңдығы- 1 %-ға азаяды. Температура артқан сайын тауықтардың жылулық стресіне төзімді болуы, жұмыртқалау функциясына және жұмыртқа әкелудің төмендеуіне байланысты артады. Температураның жоғарлауы, әсіресе кәрі тауықтар мен тірі салмағы көп тауықтарға әсер етеді. Осылайша, 30?- ден асқан температура жағдайында 35-44 апталық тауықтардың жұмыртқалауы 5 %-ға, 45-54 апталық тауықтардың жұмыртқалауы- 12 %-ға, ал 55-64 апталық тауықтардың жұмыртқалауы- 24 %-ға төмендейді. Ауа температурасының жоғарлауы барысында, тауықтарда екі жұмыртқадан табу кезінде, бірінші жұмыртқа мен екінші жұмыртқаның арасында үзіліс пайда болады: 21? температурада ол 25,6 сағаттық үзілісті, ал 31? температурада ол 27,7 сағаттық үзілісті құрайды. Ауа температурасының 28?-ден 32? аралығында ас мөлшеріндегі протеин деңгейін 19 %-ға дейін жоғарлату барысында, жұмыртқалау қарқынының жоғарлауы, ал қорек шығынының 1кг жұмыртқа салмағына қысқаруы бекітілген. Бұл тауықтардың ас қорыту жолындағы
33