Linguistics ¹ 5( 5) 2015
DOÇ. DR. NERGIS BIRAY
Pamukkale Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü Öğretim üyesi
OKT. ESRA GÜL KESKİN
Uşak Üniversitesi Rektörlüğü Türk Dili Koordinatörlüğü, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı ABD Doktora öğrencisi
Ұсынылған жұмыс қазақ тілінің Түркиядағы зерттелу тарихына арналған библиографиялық көрсеткіш. Құрастырушылар қазақ тіліне қатысты бұрын-соңды Түркияда жарық көрген әдебиеттер мен зерттеулерді: монографиялық еңбектер, антологиялар және диссертациялар деп, үш топқа топтастырады. Бибилиолграфиялық көрсеткіш түркі тілдерін, оның ішінде қазақ тілін зерттеумен айналысатын ғалымдардың назарына ұсынылады.
Данная работа представляет собой библиографический указатель трудов, представляющий историю изучения казахского языка в Турции. Составители указателя объединяют труды, изданные в Турции и посвященные исследованиям казахского языка, в три группы: монографии, антологии и диссертации. Бибилиографический указатель предназначен для использования учеными, а также, теми, кто увлекается изучением тюркских языков, и в том чсиле казахского языка.
This paper is a a bibliographic index of works representing the history of the study of the Kazakh language in Turkey. The compilers of the index incorporates works, published in Turkey and devoted to the research of the Kazakh language in three groups: monographs, anthologies and dissertations. Bibliographic Index is intended for use by scientists, as well as those who is interested in the study of Turkic languages, including Kazakh language.
TÜRKİYE’ DE KAZAK TÜRKLERİ, KAZAK TÜRKÇESİ, TARİH VE KÜLTÜRÜ ÜZERİNE YAYIMLANMIŞ KİTAPLAR, HAZIRLANMIŞ TEZLER
Giriş Günümüz Türk lehçeleri, Türkoloji alanında yapılan genel çalışmalar bakımından büyük önemli bir öneme ve yere sahiptir. Eş zamanlı ve art zamanlı karşılaştırmalı eserlerin kaleme alınabilmesi Türk lehçelerinin her bir döneminin bütün ayrıntılarıyla bilinmesini gerektirir.
Türkiye’ de yapılan Türkoloji çalışmalarının bir bölümünü Türkiye dışındaki Türk toplulukları ve bu toplulukların sosyokültürel hayatı, tarihi, dil ve edebiyatları vs. üzerine yapılan çalışmalar oluşturmaktadır. Daha çok 1950’ li yıllardan sonra artan bu çalışmalar 1991’ den sonra daha büyük bir hız kazanmış, günümüzde de artarak devam etmektedir. Bu topluluklar arasında yer alan Kazak Türklerinin de sosyo-kültürel hayatı, tarihi, dil ve edebiyatı Türkiye’ de bir çalışma alanı oluşturmaktadır. Günümüz Türk lehçeleri içerisinde yer alan Türkçenin tarihi Kıpçak kolundan gelen ve Kuzey-batı Türk lehçeleri grubunda yer alan Kazak Türkçesi üzerine yapılan çalışmalar da bu anlamda büyük bir öneme sahiptir. Bu yazıda genel olarak Kazak Türkçesiyle ilgili olarak yapılan çalışmalar konu olarak ele alınacaktır.
Kazak Türkçesi, yukarıda da belirtildiği üzere Türk lehçelerinin Kuzeybatı ya da Kıpçak grubu denilen grubunda yer alır. Konuşulduğu coğrafya bakımından Türk lehçeleri içerisinde en geniş sahayı kapsayan Kazak Türkçesini diğer Türk lehçeleri gruplarından( güney-batı ve güney-doğu) ayıran en belirgin özellik Kazak Türkçesinde genel Türkçedeki“ y-” yerine“ j- / c-”;“ ş” yerine“ s” ve“ ç” yerine“ ş” seslerinin kullanılmasıdır. Bu yazımızda Türk dili çalışmaları açısından oldukça önemli bir yere sahip olan Kazak Türkçesi üzerine Türkiye’ de yazılan kitaplar ve tezler yer alacaktır. Bibliyografya çalışmaları; araştırmacıları derli toplu bir kaynak listesine ulaştırma, onlara yol gösterme bakımından oldukça önemlidir. Çalışma sahasını belirleyen araştırmacı, varsa, bibliyografyalar sayesinde alanıyla ilgili hangi konuların araştırma konusu yapılıp yapılmadığını rahatlıkla görebilir. Yazıda, Kazakistan’ da veya Kazakistan’ dan gelip Türkiye’ de genel olarak Türk dili ve Kazak Türkçesi üzerinde çalışma
yapan veya yapacak olanların bilgi sahibi olmaları amaçlanmaktadır. Burada hem Türkiye’ de Kazak Türkçesiyle ilgili çalışma yapan araştırmacılara kolaylık sağlamak hem de Kazakistan dışında Kazak Türkçesiyle ilgili çalışmalar yapıldığını ortaya koymak amacı güdülmekte ve Türkiye’ de Kazak Türkçesiyle ilgili çalışmaların bir listesi sunulmaktadır. Kapsamının genişliği dolayısıyla bu yazıda sadece kitap ve tezlere değinilecektir. Makale ve bildiriler ise başka bir yazıyla okuyuculara sunulacaktır. Kaynak listesine geçmeden önce Kazak Türkçesiyle ilgili bibliyografya çalışması olarak yapılmış birkaç çalışmaya yer vermek gerekmektedir. Bu çalışmalardan biri Kenan Koç’ un editörlüğünde yayımlanan“ Kazak Türkçesi Bibliyografyası I-II” dir. Kenan Koç, Kazakistan’ da Ş. Ş. Sarıbayev’ in Kazak Türkçesiyle ilgili hazırladığı ve değişik zamanlarda yayımladığı bibliyografya kitaplarıyla kendi taramalarını derleyip konularına göre tasnif ederek iki cilt halinde yayımlamıştır. Bu kaynaklar Kazak Türkçesi ile ilgili 1990 – 2007 yılları arasında yapılan çalışmaları kapsar. Uğur Gürsu,“ Kazak Türkçesindeki Atasözleriyle İlgili Çalışmalar Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi”( İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 2009, Cilt: 41, Sayı: 41, s. 1-12) başlıklı yazısında Kazak Türkçesindeki atasözleriyle ilgili olarak Türkiye’ de ve Kazakistan’ da yapılmış olan kitap, tez, makale ve derleme gibi konuyla doğrudan ilgili çalışmaların ve edebiyat tarihleri, sözlükler gibi yardımcı kaynakların listesini vermiştir. Cafer Güler de“ Türkiye’ de Kazak Kültür ve Tarihi Hakkındaki Çalışmalara Bir Bakış”( Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, 2010, Sayı: 47, Cilt: 29, s. 177-196) başlıklı yazısında Türkiye’ de 1923’ ten 2007’ ye kadarki sürede Kazakistan tarihi ve kültürü hakkındaki yayınları ele alır. Bu yayınlara ilişkin bazı değerlendirmelere yer veren Güner, Kazakistan’ la ilgili yayınların hangi dönemlerde yoğunlaştığını ve bu yayınlara hangi kurum veya kişilerin ön ayak olduğunu da ortaya koyar.
17