ETHNOLÓGICA No. 01 (2017) | Page 19
El quechua-wanka, una lengua en agonía [pág. 13-30]
19
Ethnológica No. 01 (2017)
Ñaaćhaa dicenbreña kala, aswapis timpu kuyaala, jalapis seplaaśha-
ñash moteepaa, aguardiente, koka, cigarrokima, lantipakuśhañash kala.
Huk muyunshi waala aspi apiilla lichkalkulshi tiñuña usantanin. Ka-
nan muyun huk malkaktan illaakuśha orquesta ashiimi liaa kuraawanpis li-
manaa misakta lulamanpaa. Amam yalimkichu wasinchikpii hay hallayćhumi
kuchikaata michinki. Kalukta yaluluuptik suakuna wasinchikman yaykuulim-
man nilkulshi likun.
Anyaśhishi opaka kuchikaata michian. jaypishi likaćhakun jatim puli-
nakaata mayaataćh navidaaka śhayamun ninshari.
Manaćha yaćhalachu ima navidaa kaśhanta, nunachićh imać navi-
daaka nilaćhaa opaka.
Yapa likaćhakuśhanćhuushi kalućhuu likaalim nunanilaakuna śha-
yalkaamuuta. Imaćh śhayalkaamunwikta munakumachućh ichaa uywaku-
nachućh nilkulshi likalayan, wayrallaśh śhayalkaamun huk muyunakta
muyuulaalimuptinshi lisiilim munakuna kapaakuśhanta haipiishi nin payku-
napishćha navidaaka, ćhaapaakamuptinćha tapuśha.
Imay oraćh ćhaamuu tiñuñaka wasimpa punkunćhushi alakayan ha-
ypash pilinaka pasala. Ñawilanćhushi ćhalaalimum, ñaupaa liikatash tapun
taytay amkunachu navidaa kayalkanki nil, jaypishi opakayninta likapaykul,
asinan layko, yaakunamaa navidaaka kayalkaa nin.
Haypiishi opakaa nila aśhuykalumuy wasiiman yaami tiñuñawan
ćhaskipaakulaa kay wata navidaakta hapallaami kayaa tiñuña kaluktam lian
orquesta aśhimuu, kuurakta misakta lulanampa . kanankaman mana ćcha-
munchu nilkulshi aswaata upiachin nunakunata kamakaanankama, kokakta-
pis ćhaaćhaachin cigaarroctapis mukachin, tantaktapis aypuulun.
Maćhakaykaalilshi likulkan nunakunaka shinkalla sulpaa nil.
Opakaa ñatakshi walminta alkayan piñakuusha mana chaamuśham-
pii. Las tres de la tarde muushi ćhalamun walmin wawin apalakusha.
Tiñuña imapimi kanankama mana ćhaamulankichu ñaami navidaa
sasakun, hapallaami alakulaa upiachilaa ćhaćhachila mukachilaa navidaakaa-
ta nilkulshi millapan walminta.
Ima navidaami pasaña anla opa wala śhalunlaami wispira kayan
imaktaćh ama lulaalimki nilkulshi wasinman yaykun, ashićhakunampashi
aswapulipis chikpalayña, aguardientepis kañaachu, kokapis kamakaluña, tan-
taktapis lluytash aypućhakuña.
Anla opa ninshaa walmika imactamaa lulaalinkin imawanmaa ka-
nan navidaata pasaśha, aykamiñam likulkaśhan kayan tapun opataa? Payaa
willakun ishkay oramućha kayan nil.
Ipantaćh lisha mayćhuupis talimuśhaaćha illayćhuu kutichipaakamaa-
nampaa. Kayćhumi kanki amam yalunkichu nilkulshi ipichakukuyan. Yaapis
19