Bölüm
10
İNSAN VÜCUDUNUN OLUŞUMU
Gelişim Anatomisi
BU BÖLÜMDE NELER ÖĞRENECEĞİZ
*
*
*
*
*
*
*
Fertilizasyon
Segmentasyon ve blastosist oluşumu
İmplantasyon
Germ tabakalarının oluşumu
Embriyonal period
Fetal period
Doğum ve postpartum period
GİRİŞ
50 trilyonluk bir hücre topluluğundan ibaret olan insan vücudunun oluşumu, dişi üreme hücresi
olan ovum (yumurta hücresi)’un tuba uterina’da bir erkek üreme hücresi (spermatozoon) tarafından döllenmesi (fertilizasyon), yani iki genetik materyelin birleşmesi ile başlar.
İnsan organizmasının gelişimi biri ana rahmi dönemi (prenatal period) diğeri doğum sonrası dönemi (postnatal period) olmak üzere iki büyük periodta ele alınır. Gestasyon periodu olarak da adlandırılan prenatal periodun preembriyonal (periodus pre-embryonica), embriyonal (periodus embryonica)
ve fetal (periodus fetalis) olmak üzere üç alt periodu vardır. Preembriyonal period fertilizasyonla başlar;
cleavage, blastosist, implantasyon ve germ tabakalarının oluşması aşamalarını içerir.
FERTİLİZASYON
Fertilizasyon, bir ovum’un bir spermatozoon tarafından döllenmesini ifade eder. Bu olayın gerçekleşmesi için tuba uterina’da bir ovum’un ve buraya ulaşan çok sayıda spermatozoonun bulunması gerekir.
Her ovulayonla bir ovum atılır. Her ovum gerçekte, II.meiotik bölünmenin metafaz dönemindeki
sekonder oosit’tir. Ovum’un etrafı, hücre membranından itibaren protein ve polisakkarit yapısındaki zona pellucida ile bir granulosa hücre tabakası olan corona radiata ile sarılıdır. Bu tabakalar,
tuba uterina içinde ilerleyecek olan ovum için koruyucu bir bariyer teşkil ederler.
Coitus esnasında, kadının vagina’sına 100 - 500 milyon spermatozoa atılmasına karşın yüksek
ölüm oranı nedeniyle ancak 100 kadar spermatozoa tuba uterina’da ovum’a ulaşabilir. Bu spermatozoon’ların ise sadece bir tanesi ovum’u döller. Döllenme (fertilizasyon) için spermatozoon tarafından
ovum’un koruyucu kılıfları olan corona radiata ve zona pellucida’nın penetre edilmesi gerekir. Bu
olay spermatozoon’un başındaki acrosom’un içerdiği tripsin benzeri digestif enzimler ile hyaluronidaz tarafından gerçekleştirilir. Bir spermatozoon’un penetrasyonunu takiben hemen bu katmanlarda
gerçekleşen kimyasal olaylar, diğer spermatozonların bu ovum’u penetrasyonunu olanaksız kılar.
Spermatozoon, ovum’un hücre membranını da geçerek stoplazmaya girer. 12 saat içinde
ovum’un nuklear membranı ortadan kalkar ve ovum’a ait haploid sayıdaki (23) kromozomlar ile
haploid sayıdaki spermatozoon’a ait kromozomlar birleşerek 46 kromozomlu fertilize ovum (zigot,
zygota) meydana gelir.
169