94 Konu 8 • Lipidlerin Yapı ve Fonksiyonları
8 . LİPİDLERİN YAPI VE FONKSİYONLARI
Lipidler kloroform , eter , benzen gibi apolar çözücülerde çözünen , suda çözünmeyen organik bileşiklerdir . Diyetle aldığımız besinlerin önemli bileşenleridir . Lipidler vücut için ana enerji kaynağıdır , karbohidrat ve proteinlere göre lipidlerden yaklaşık iki kat daha fazla enerji elde edilir . Lipidler insan vücudunda hücre ve organel membranlarında , triaçilgliserol damlacıkları şeklinde adipositlerde ve dolaşımda lipoprotein yapısında bulunurlar .
8.1 LİPİDLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ VE SINIFLANDIRILMASI
Yapı ve fonksiyon bakımından birbirinden oldukça farklı olan lipidlerin ( Şekil 8.1 ) vücutta pek çok işlevi vardır . Lipidler biyolojik membranların yapısal elemanlarıdır ( fosfolipidler , glikolipidler ve serbest kolesterol ), enerjinin başlıca depolanma şeklidir ( triaçilgliseroller ), organların korunması ve ısı yalıtımından sorumludur , hormon ( steroid hormonlar ), hücre içi haberci molekül , vitamin ( A , D , E , K ) ve kofaktör olarak da fonksiyon gören lipidler vücut homeostazında temel rol oynarlar .
Lipidlerin yapı , fonksiyon ve metabolizmasının bilinmesi obezite ve ateroskleroz gibi bazı hastalıkların anlaşılması açısından önemlidir .
Lipidler aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir : 1 . Yağ asitleri 2 . Triaçilgliseroller 3 . Fosfolipidler 4 . Glikolipidler 5 . Steroidler ve terpenler 6 . Mumlar
8.1.2 Yağ asitlerinin genel yapı ve özellikleri
Yağ asitleri yapılarında 4-36 karbon uzunluğunda dallanmamış hidrokarbon zinciri bulunduran karboksilik asitlerdir . Hidrokarbon zincirinin bir ucunda karboksil grubu ( -COOH ) vardır . Bu karboksil grubu fizyolojik pH da iyonlaşarak karboksilat iyonu ( -COO - ) şeklinde bulunur ve yağ asidinin polar ( hidrofilik ) kısmıdır . Geriye kalan hidrokarbon zincir ise apolar ( hidrofobik ) kısmıdır . Yağ asitlerinin genel yapısı Şekil 8.2 ’ de gösterilmiştir .
CH 3
( CH 2
) n
Hidrofobik Hidrokarbon zinciri
COOH
Hidrofilik Karboksil grubu
Şekil 8.2 Yağ asitlerinin genel yapısı .
Şekil 8.1 Lipidlerin genel yapıları