94 Konu 8 • Lipidlerin Yapı ve Fonksiyonları
8. LİPİDLERİN YAPI VE FONKSİYONLARI
Lipidler kloroform, eter, benzen gibi apolar çözücülerde çözünen, suda çözünmeyen organik bileşiklerdir. Diyetle aldığımız besinlerin önemli bileşenleridir. Lipidler vücut için ana enerji kaynağıdır, karbohidrat ve proteinlere göre lipidlerden yaklaşık iki kat daha fazla enerji elde edilir. Lipidler insan vücudunda hücre ve organel membranlarında, triaçilgliserol damlacıkları şeklinde adipositlerde ve dolaşımda lipoprotein yapısında bulunurlar.
8.1 LİPİDLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ VE SINIFLANDIRILMASI
Yapı ve fonksiyon bakımından birbirinden oldukça farklı olan lipidlerin( Şekil 8.1) vücutta pek çok işlevi vardır. Lipidler biyolojik membranların yapısal elemanlarıdır( fosfolipidler, glikolipidler ve serbest kolesterol), enerjinin başlıca depolanma şeklidir( triaçilgliseroller), organların korunması ve ısı yalıtımından sorumludur, hormon( steroid hormonlar), hücre içi haberci molekül, vitamin( A, D, E, K) ve kofaktör olarak da fonksiyon gören lipidler vücut homeostazında temel rol oynarlar.
Lipidlerin yapı, fonksiyon ve metabolizmasının bilinmesi obezite ve ateroskleroz gibi bazı hastalıkların anlaşılması açısından önemlidir.
Lipidler aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir: 1. Yağ asitleri 2. Triaçilgliseroller 3. Fosfolipidler 4. Glikolipidler 5. Steroidler ve terpenler 6. Mumlar
8.1.2 Yağ asitlerinin genel yapı ve özellikleri
Yağ asitleri yapılarında 4-36 karbon uzunluğunda dallanmamış hidrokarbon zinciri bulunduran karboksilik asitlerdir. Hidrokarbon zincirinin bir ucunda karboksil grubu(-COOH) vardır. Bu karboksil grubu fizyolojik pH da iyonlaşarak karboksilat iyonu(-COO-) şeklinde bulunur ve yağ asidinin polar( hidrofilik) kısmıdır. Geriye kalan hidrokarbon zincir ise apolar( hidrofobik) kısmıdır. Yağ asitlerinin genel yapısı Şekil 8.2’ de gösterilmiştir.
CH 3
( CH 2
) n
Hidrofobik Hidrokarbon zinciri
COOH
Hidrofilik Karboksil grubu
Şekil 8.2 Yağ asitlerinin genel yapısı.
Şekil 8.1 Lipidlerin genel yapıları