BÖLÜM
5 TELENCEPHALON / CEREBRUM( BEYİN YARIMKÜRELERİ)
GİRİŞ
Telencephalon( Gr. tele = uç, son; enkephalikos = beyine ait olan), embriyolojik olarak önbeyin keseciğinin en rostral bölümünden gelişmiş, encephalon’ un en büyük bölümüdür( beyin kitlesinin % 80’ ini oluşturur). Esas olarak, iki beyin yarımküresi( hemispherium cerebri)’ nden ibaret olan telencephalon’ un ön-arka çapı 16 cm, sağ-sol çapı 13 cm( tek hemisfer için 6,5 cm), yüksekliği 6-7 cm, ağırlığı ise yaklaşık 1000-1100 gr’ dır.
Cerebrum / telencephalon, hafıza, konuşma, bilinçlilik, motor aktiviteler ile duyu algılanımı-yorumu gibi tüm zihinsel fonksiyonların yöneticisidir. Bu fonksiyonların hepsi olmasa da, birçoğu için cerebrum’ da özelleşmiş / spesifik bölgeler mevcuttur.
Filogenetik gelişim yönünden ele alındığında, telencephalon’ un üç bölümü ayırt edilir:
• Rhinencephalon: Koku fonksiyonu ve ruhsal davranışlarla ilgili sonbeyin bölümü olup, telencephalon’ un en küçük ve en yaşlı bölümüdür.
• Nuclei basales: Bazal çekirdekler de, telencephalon’ un yine yaşlı bir bölümü olup, subcortex olarak da adlandırılır.
• Cortex cerebri( pallium): Serebral korteks, telencephalon’ un en genç ve en büyük bölümü olup, diğer yapıları bir manto( pallium) gibi sarar.
Fonksiyonel olarak bir bütünlük gösteren cerebrum, morfolojik olarak longitudinal seyirli derin bir yarık( fissura longitudinalis cerebri) ile iki yarıma( sağ ve sol hemisfer) ayrılır. Sağ ve sol hemisfer, bu yarığın derinliklerinde yer alan, corpus callosum ve commissura anterior / posterior gibi kommisural demetlerle birbirlerine bağlanır. Herbir hemisfer için-
57