Periferik Sinir Hastalıkları Tanısına Yaklaşım
20
James c. Cleland1 ve Eric L. Logigan2
Auckland City Hastanesi ve Auckland Tıp Fakültesii Auckland, Yeni Zelanda
Rochester Tıp Merkezi, Rochester, NY, ABD
1
2
Çeviri: Dr. Ahmet Onur KESKİN
Anatomi
Periferik sinirler afferrent (duysal), efferent (motor) ve otonomik (sudomotor ve vazomotor) lifler yoluyla bilgiyi hem santral sinir sisteminden
efektör organlara ve hem de periferden santal
sinir sistemine taşır. Birçok sinir bu üç tip sinir
lifini de içerir ve mikst tip sinir olarak adlandırılırken, kutanöz sinir gibi sadece otonomik ve
duysal lifler içeren sinirler de vardır.
Duysal lifler periferik reseptör organlardan
aldıkları bilgiyi miyelinli veya miyelinsiz liflerle
iletirler. Ağrı ve ısı duyusu nosiseptör ve derideki
serbest sinir uçları ile alınıp küçük ince miyelinli veya miyelinsiz aksonlar ( A gama ve C lifleri)
yoluyla iletilir. Bilinçli ve bilinçsiz derin duyuda
ise kas iğcikleri, mekanoreseptörler (örneğin pasini cisimciği), eklem kapsül reseptörleri ve golgi
tendon organlarından alınan bilgiler büyük ve iyi
miyelinlenmiş aksonlar (A alfa ve A beta) vasıtasıyla iletilirler. Duysal sinir nöronlarının veya
aksonlarının hasarında ağrı ve karıncalanma
benzeri pozitif semptomlar görülebileceği gibi;
hissizlik, denge bozukluğu ve güçsüzlük olmadığı halde motor örüntüleri becerikli bir şekilde
yerine getirememe şeklinde negatif semptomlar
da ortaya çıkabilir. İnce liflerin etkilenmesinde
bulgular: ağrı ve ısı duyusu kaybı, ağrısız ayak
ülserleri ve Charcot artropatisini; kalın miyelinli
liflerin kaybına bağlı olanlar: pozisyon ve vibras-
yon duyusu kaybı, hiporefleksi, Romberg bulgusu
ve ekstremite ve/veya gövde ataksisidir.
Motor aksonlar omurilikte ventral kökte yer
alan ön boynuz hücrelerinden kaynaklanır ve
omuriliği ön boynuzlardan terk ederler. Dorsal ve
arka kökler spinal kökleri oluşturmak üzere birleşir ve sonrasında anterior ve posterior ramus olarak ikiye ayrılır. Posterior ramus paraspinal kasları ve bunlara komşu deri bölgelerini innerve eder.
Anterior ramustan çıkan lifler kendi segmentlerine ait dermatom ve miyotom sahalarına lifler
verir. Duysal liferin aksine bütün motor aksonlar
istemli olarak kontrol edilir ve miyelinlidirler.
Motor aksonlar nöromuskuler bileşkede sonlanır.
Nöromuskuler bileşkede transmitter olarak asetilkolin bulunur. Motor nöron ve aksonların etkilendiği hastalıklarda fasikülasyon ve kas krampları gibi pozitif semptomlarla birlikte güçsüzlük,
fonksiyonel dizabilite ( örn. distal güçsüzlük: düşük ayak ve düşmeler, elde güçsüzlük, ve kavanoz
açarken zorlanma; proksimal güçsüzlük: sandalyeden kalkmakta, merdiven çıkmakta zorlanma,
kolları başının üstüne kaldırmakta zorlanma, solunum güçlüğü) gibi negatif semptomlar görülür.
Kas atrofisi, fasikülasyonlar, iskelet deformiteleri
(ör. pes kavus, kifoskolyoz) hipotoni ve güçsüzlük
motor nöron ve akson hasarında görülen bulgulardır.
Otonomik sinir sistemi parasempatik ve
sempatik sinir sistemlerini içerir. Kraniyosak153