Sağlık, Hastalık, Tıp, Hekim
Sağlık, Sıhhat, Sanitas, Health
İnsanın kendisini bedensel ve ruhsal bakımdan iyi hissetmesi, günlük etkinliklerini en verimli biçimde yerine getirebilmesine sağlık denir. Sözcük kökü“ sağ” sıfatı olup, hem“ yaşayanı, hayatta olanı” ifade eder( sağ salim), hem de verimli ve etkin olan beden yarısı için(“ sol” karşılığı olarak) kullanılır. Buradan da“ sağlık evi”,“ sağlık ocağı”,“ sağlık bakanlığı”,“ sağlık hizmetleri”,“ toplum sağlığı” gibi bileşik adlar,“ sağlam”,“ sağlıklı”,“ sağlıksız”,“ sağlıkçı” gibi türetilmiş sözcükler elde edilir.“ Esenlik” sözcüğü ise daha geniş anlamda sağlık, mutluluk ve başarılı olma kavramlarını içerir.
Eski deyim olarak Arapça sıhhat sözcüğü ve türevleri de bazen kullanılmaktadırlar:“ sıhhatli”,“ sıhhî”,“ sıhhiye”,“ sıhhiyeci”. Ankara’ da Sağlık Bakanlığı’ nın( esk. Sıhhiye Vekâleti) bulunduğu semt halen“ Sıhhiye” diye anılmaktadır.“ Hıfzıssıhha”( toplum sağlığını koruma) birleşik terimi de“ hijyen” karşılığı olarak yerini muhafaza etmektedir. Kanunî Sultan Süleyman’ ın ünlü mısralarında da geçmektedir:“ … Halk içinde mûteber bir nesne yok devlet gibi Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi …”
Grekçe kökenli hygiena( hijyen) sözcüğü mitolojideki tanrıça Hygia adından gelmekte ve genellikle sağlık için gerekli olan temizlik koşullarını ifade etmektedir. Latince kökenli sanitas sözcüğü de“ sanus, sana, sanum”(= sağlıklı) sıfatından türetilmiştir. Ünlü deyim“ Mens sana in corpore sano”( Sağlıklı vücutta sağlıklı akıl) söz konusu sıfatı içermektedir. Türetilmiş sıfat“ sanitarius” > sanitaire( Fr) = saniter, Türkçede“ hijyenik, sağlıklı” anlamında kullanılmaktadır. Ancak Latincede salus( sıhhat, âfiyet) ve valetudo( güç, sağlamlık) sözcükleri de yakın anlamlar taşımaktadırlar. Örneğin, spa( salus per aquam) kısaltması“ su sayesinde sıhhat” anlamındadır.“ Valetudo bonum optimum”( Sağlık en büyük iyiliktir) deyimi de sağlam olmanın, güçlü olmanın iyiliğini ifade etmektedir.
İngilizce health sözcüğü uluslararası düzeyde en sık kullanılan terimdir. Dünya Sağlık Örgütü’ nün adında resmen yer almaktadır-“ World Health Organization”( WHO). Fransızcada“ santé”, Almancada da“ Gesundheit” terimleri tercih edilmektedir.