EBK | Page 17

1 Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Kavramı ve Tarihi Hasan OĞUZ, Ender BERKER Tıbbi rehabilitasyon çalışmaları sakatlıkların, sosyal ve ekonomik sorunların yoğun olarak arttığı Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra kısmen, İkinci Dünya Savaş’ından sonra daha ciddi ve yaygın bir şekilde başlamış ve giderek rehabilitasyon kavramı yerleşmiştir. Yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde “fizik tedavi” olarak başlayan, daha sonra “fiziksel tıp” denilen bu bilim dalına yüzyılın ikinci yarısında “rehabilitasyon” eklenerek “fiziksel tıp ve rehabilitasyon” adı verilmiştir. Fiziksel tıp ve rehabilitasyona “fiziyatri” de denilmektedir. Benzer gelişmeler ülkemizde de olmuş, ancak pek çok konuda olduğu gibi, kavramlar tam olarak yerine oturmamıştır. Bu bilim dalını tıp fakülteleri “fiziksel tıp ve rehabilitasyon” diye adlandırırken Sağlık Bakanlığı “fizik tedavi ve rehabilitasyon” demektedir. Dünyadaki gelişmelere paralel olarak ülkemizde de kavramlar yerinde ve aşağıda açıklandığı biçimiyle kullanılmalı ve karmaşaya son verilmelidir. FİZİKSEL TIP VE REHABİLİTASYON KAVRAMI Fizik Tedavi. Fizik vasıtaların tedavi amacıyla kullanılmasına verilen addır. Başından beri fizik araçlar fiziksel tıp ve rehabilitasyon (FTR) uzmanı hekimlerin koyduğu endikasyonlarda ve onların kontrolünde uygulana gelmiştir. Bununla birlikte, fizik tedavi geçtiğimiz yüzyılın ortalarına doğru hekimlerin organizasyon ve yayınlarının adı olmaktan çıkmış, yerini ‘fiziksel tıp’a bırakmıştır. Sağlık Bakanlığı hekimler için “fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı” ünvanını kullanmaya devam etse de fizik tedavi, uluslararası terminolojide fizyoterapistlerin ve fizik tedavi teknisyenlerinin okulu, organizasyonu ve yayınlarını ifade etmektedir (1,2). Fiziksel Tıp. Tıbbi rehabilitasyonun önemli bir parçasıdır. Fiziksel ajan ve tekniklerin yetersizlik ve bir dereceye kadar sakatlığın tanı ve tedavisinde kullanılması anlamına gelir (3). Rehabilitasyon. Rehabilitasyon kelimesi ilk kez kilise tarafından kullanılmıştır. Günahkar insanların düzeltilmesi, iyiliğe yönlendirilmesi için yapılan uğraşılara rehabilitasyon denilmiştir (4). Rehabilitasyon fizyolojik ya da anatomik yetersizliği ve çevreye uyumsuzluğu olan kişinin, arzularına ve yaşam planlarına uygun olarak fiziksel, ruhsal, toplumsal, mesleki, özel uğraşı ve eğitsel potansiyelini en üst düzeye çıkarmaktır (1). Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) rehabilitasyonu, “özürlülük ve engelliliğin etkisini azaltmak ve optimal sosyal entegrasyon sağlamak amacıyla yapılan her şey” olarak tanımlar (5). Rehabilitasyon hastalık veya yaralanma ile başlar, hastanın arzu ve isteklerine uyan toplum içindeki rolünü başarıncaya kadar hayat boyu devam eder (5). Rehabilitasyonda amaç özürlü ve engellilere fiziksel, ruhsal, ekonomik ve sosyal yönden olabildiğince bağımsızlık kazandırmaktır. Kapsamlı ve entegre bir rehabilitasyon programı bağımsızlığı artıracak, yatağa ve başkalarına bağımlı kalma süresini kısaltacak ve yaşam kalitesini yükseltecektir. Toplumsal açıdan rehabilitasyon, özürlünün tüketici konumundan üretici konumuna getirilmesidir. Fonksiyonel kapasitesi artırıldığı halde sağlıklıyken üretken olan bir hasta, eski mesleğine dönemez veya yeni bir meslek edinemezse, rehabilitasyon çalışmaları hedefine ulaşmış sayılamaz. Bundan dolayı tıbbi rehabilitasyon sosyal ve mesleki rehabilitasyonla birlikte ele alınmalıdır. 1