462
9. Tamaties
Kry die Tomato Value Chain Profile: 2010-2011 dokument onder die “Publications”
en “Agricultural Marketing” opsies by www.daff.gov.za.
Die tamatie (Solanum lycopersicum) is naas aartappels die belangrikste en
gewildste groentegewas in Suid-Afrika.
Tamaties word allerweë as rou groente, ’n bestanddeel in bredies en as
aanvulling in die mielie-stapeldieet gebruik. Gevolglik is dit ook een van die
vernaamste groentes waarmee kleinskaalse entrepreneurs in die informele
sektor smous.
Limpopo is die belangrikste tamatieproduksiegebied, gevolg deur
Mpumalanga, die Oos-Kaap en KwaZulu-Natal. Die produksie van tamaties
is baie beperk in die wintermaande; tamaties kan gedurende die winter slegs
in rypvrye gebiede geproduseer word. Produksie is in die wintermaande
ook moontlik met goeie beskerming, soos in kweekhuistonnels.
Die prosessering van tamaties behels inmaak, bevriesing, dehidrasie en
sousproduksie. Tamaties word verwerk en in die volgende vorme bemark:
heel geskilde tamaties, tamatie-en-uie-smoor en tamatiepasta. Dit word
ook gesnipper, verpulp en as konsentraat bemark.
Botanies gesproke is tamaties ’n vrug. As voedselsoort word dit net soos die
komkommer en die skorsie as groente gekategoriseer.
10. Uie
Vind die Onion Value Chain Profile: 2010-2011-dokument by www.daff.gov.za.
Twee duidelik onderskeibare droë uie word op Suid-Afrikaanse markte
verkoop, naamlik die “vars” ui en die “houbare” ui.
• Die “vars” of winter en vroeëlente ui is laat in Mei of vroeg in Junie
beskikbaar en kan tot aan die einde van November gekoop word.
Hierdie uie het ’n hoër water en suikerinhoud en ’n laer pirovaatinhoud
as die Kaapse bêre-ui. As verbruikers kan ons hierdie uie herken aan
hulle ligter kleur en dunner skil. Hulle raak ook al meer bekend vir hulle
matige geur, veral in die VSA, Suid-Afrika, die Verre Ooste en Europa.
• Die tweede soort droë ui staan bekend as ’n ui wat gebêre kan word en
is in November op die mark beskikbaar, wanneer die beskikbaarheid
van vars uie ten einde loop. Die “houbare” ui het ’n donkerder skil wat
baie dikker is as dié van ’n vars ui. Bêre-uie is ferm, kompakte uie en
heelwat minder vatbaar vir kneusing en vervoerskade. Hierdie soort
ui bly gedurende die somermaande, tot in Mei, beskikbaar. Moeder
Natuur het die ui ’n voortreflike geur en tekstuur gegee wat uitstekend
pas by die smaaklike geregte wat in koeler weer voorgesit word.
Albei soorte droë uie is in die handel in drie kleure beskikbaar: rooi, geel en
wit. Elk bied ’n eiesoortige gaarmaakgeur. Gaar geel uie lewer ’n donkerder
Franse uiesop. Gebraaide wit uie word vir hulle ligte goue kleur gebruik.
Rooi uie met hul kenmerkende kleur is die perfekte keuse vir slaaie en
effens gekookte geregte. Nuwe kleure, byvoorbeeld pienk uie, gaan in die
nabye toekoms bemark word.
Bron: Sakata Seed Southern Africa (Edms) Bpk. Kontak hulle by 011 548 2800 of
besoek www.sakata.co.za.
In Suid-Afrika word uie beskou as die derde belangrikste groentegewas
naas aartappels en tamaties. Suid-Afrika verbruik min of meer 346 953
ton uie per jaar.
Uie word geprosesseer om ingelegde uie, olie-ekstrak en gevriesde
en uitgedroogde uie te lewer. Hulle word meestal gebruik om geur te
verleen aan in ’n wye reeks geregte, soos gestoofde disse, pizzas, soppe
en bredies. Voorts word uie as garneersel gebruik op toebroodjies en in
slaaie. Daarby word uie gebruik as bestanddeel in tallose resepte, as ’n
smaakmiddel op toebroodjies, as ’n bykos en as aptytwekker. Met die
verloop van jare het die dehidrasie en bevriesing van uie toegeneem.
Bron: Onion Value Chain Profile: 20110-2011 by www.daff.gov.za
11. Wortels
Kry die dokument Carrot Value Chain Profile: 2010-2011 onder die opsies
“Publication” en “Agricultural Marketing” by www.daff.gov.za. Die dokument sluit
’n in- en uitvoeranalise in.
Wortels is een van die belangrikste groentesoorte wat in Suid-Afrika
verbruik word.
’n Ontleding van vars groente se kwekersmarkpryse toon dat die beste
pryse vir wortels in Maart en April, en tot ’n mindere mate in Mei, behaal
word omdat dit so moeilik is om wortels in die somer te verbou. Hitte, reën
en blaarskimmel is die vernaamste oorsake van oesmislukkings en/of swak
gehalte en swak opbrengste.
Daar is honderde wortelvariëteite, maar dié groentesoort word
hoofsaaklik op grond van die vorm en soort in plaas van die variëteit
verkoop. Wortelsoorte is vir spesifieke markte ontwikkel, byvoorbeeld die
Imperator-soort wat geskil en gesny word vir stokkiewortelpakke wat veral
in die VSA baie gewild is, die groter Danver , Flakkee en Becilium-soorte
vir verwerking, Kuroda, Chantenay en Nantes vir bossies, Nantes vir vooraf
verpakking, en so meer. Daar is vyf hoofsoorte wortels:
• Nantes. Medium lengte (15cm tot 20cm), eenvormige deursnit, stomp
punt; gebruik vir bossies, gesnyde wortels, wortelsap, vooraf verpakking
en klein worteltjies. Hulle bied ’n goeie eetgehalte en is veral geskik vir
plaaslike verkope. Nantes-wortels is vroeër gereed as Imperators en
word in Suid-Afrika vir die plaaslike sowel as die uitvoermark gekweek.
Hulle markaandeel is besig om toe te neem, hoofsaaklik vanweë die
besondere eetgehalte.
• Danvers. Groot, medium lengte (18cm tot 22cm); gebruik vir
verwerking, veral as blokkies en klein gesnyde worteltjies. Hulle vereis
’n lang seisoen (120 dae) om die gewenste tonnemaat te bereik en het
’n hoë suikerinhoud. Daar is ’n beperkte mark vir hierdie soort wortel
in Suid-Afrika.
• Chantenay. Breed in die skouer, kort (12cm tot 15cm); dik, helderkleurige
kern wat dit geskik maak vir worte