320
nasionale kwessies
Ondersteuning aan opkomende
boere
1. Oorsig
• Daar was in die 90’s groot politieke omwenteling in die land. Die leser
sal bewus wees van die veranderings wat plaasgevind het: die hele
wêreld ken die naam Nelson Mandela, en die plaaslike straatname het
verander.
• Die ekonomiese wêreld het ook vir die boer verander. Deregulering
het beteken dat daar nie subsidies was nie, of ’n bemarkingsraad om
die mielie-oes aan te verkoop nie. Verskeie van die strukture wat voor
die 90’s bestaan en die wit kommersiële boer ondersteun het, het
weggeval saam met duisende wit kommersiële boere.
• Die leser sal besef dat twee bewegings wat mekaar teengewerk het
in hierdie dekade begin het. (Het u al ooit probeer om in ’n gebou
in te gaan terwyl mense besig is om dit te verlaat?) Aan die een kant,
het duisende kommersiële boere die mark verlaat omdat dit moeilik
gegaan het en hulle gevoel het dat dit makliker sou wees om elders ’n
lewe te maak. Aan die ander kant, wou die regering duisende nuwe
boere vestig.
• Kleinskaalse boerdery is nuttig en moet ondersteun word. Intreevlakke
is laer, masjinerie en tegnologie is nie so gesofistikeerd nie, dit skep
voedselsekuriteit vir die families wat boer en dit laat ’n mate van
ekonomiese aktiwiteit toe. Die groot uitdaging vir die landbou is om
die opkomende swart boere op so ’n manier te ondersteun dat hulle
aktiewe lede van die kommersiële landbousektor kan word. Dit is
moontlik om ’n boer in die na-dereguleringsake-omgewing te wees.
Die bykans 37 000 kommersiële boere wat aangepas het en nou van
die beste in die wêreld is, is bewys hiervan.
• Ons kommersiële boere (en plaaswerkers) is ook besig om ouer
te word. Ondersteuning van ons opkomende boere is ’n saak van
nasionale belang. Hulle mentors moet erkenning en aanmoediging kry.
Wanneer ons opkomende boere suksesvol is (daar word uitstekende
werk in die land gedoen!), moet ons hulle daarvoor prys. Dit is
noodsaaklik dat ons opkomende boere moet slaag, nie net ter wille
van die transformasieteikens nie, maar ook omdat dit is waar ons kos
vandaan kom, en dit stabiliteit en werk in die landelike gebiede skep.
2. Die belang van markte
Markte word steeds gesien as die middel wat verseker dat
kleinhoeweproduseerders van landbouprodukte effektief in die hoofstroom
van nasionale ekonomieë geïntegreer word, veral in ontwikkelende lande.
Markte verskaf byvoorbeeld die geleentheid vir boerderyproduksie om
armoede te verminder deur die kontantinkomste wat uit verkope van
boerderyprodukte opgelewer word. Bemarking dryf om die beurt produksie
aangesien boere probeer om die vraag van verbruikers en eindgebruikers
wat kwantiteit en kwaliteit aanbetref, te bevredig. Hulle bestaan, of hoe
effektief hulle funksioneer, kan egter nie in baie ontwikkelende lande
verseker word nie.
In Suid-Afrika is daar ’n dringendheid om die werklike aangeleentheid
op te los. Ten spyte van beduidende beleggings in die herstrukturering
van die sektor sedert 1994 en die direkte onderneming van landbou- en
grondhervorming is armoede steeds algemeen. Dit is duidelik dat ’n groot
rede hiervoor is dat boere nie hulle produkte teen ’n wins verkoop kry nie.
Die ontsluiting van markte vir hierdie groep boere word dus as ’n kritieke
ontwikkelingsnoodsaaklikheid beskou.
Bron: Ajuruchukwu Obi, Herman D. van Schalkwyk en Aad van Tilburg se
openingshoofstuk in Unlocking markets to smallholders: lessons from South Africa
Wageningen Academic Publishers 2012.
Kry verskeie verslae by www.namc.co.za, webtuiste van die Nasionale
Landboubemarkingsraad (NLBR), wat met die koppeling van boere aan markte te
make het.
Na ’n besoek aan die land het die Verenigde Nasies se Spesiale
Rapporteur in die eerste kwartaal van 2012 ’n verslag oor Suid-Afrika
uitgereik. Die Rapporteur het ’n paar voorstelle vir die ondersteuning
van kleinskaalse boere gemaak (swak toegang tot markte, gebrek
aan bemarkingsvaardighede en ’n swakker bedingingsposisie in die
voedselkettings), en die beskouing dat die plaaslike mark meer toeganklik
as die groter uitvoermarkte vir hulle is:
1)
Gebruik die Kompetisie Kommissie om kleinvoedselprodusente
teen die misbruik van kopermag te beskerm. Dit kan insluit om
dominante maatskappye te verplig om goedere by plaaslike en
kleinskaalse produsente te verkry soos tydens die 2011 oorname
van Massmart by Wal-Mart bespreek is.
Verskaf aansporings, ook finansieel, om opkomende boere te
2)
mentor.
3)
Gebruik wetgewing soos die Wet op die Raamwerk vir Voorkeur
verkrygingsbeleid 5 van 2000 om kleinskaalse boere te begunstig
wanneer dit by inisiatiewe soos skoolvoedingskemas en voedselverligtingsprogramme kom.
4) Stimuleer die skepping van voedselkettings wat kleinskaalse boere
bevoordeel. ’n Ondersteuningsprogram vir mikrofabrieke skep,
byvoorbeeld, ’n mark vir mielieverbouers en ekonomiese aktiwiteit
rondom hulle én verlaag die koste van mieliemeel.
Kry die volledige verslag by www.ohchr.org en www.agbiz.co.za.
3. Sake van belang vir kommersiële boere
Gemeganiseerde, kommersiële landbou is ’n bonus vir enige land omdat dit
voedselsekuriteit skep terwyl dit die nielandbouspelers toelaat om ander
werk te beoefen. Die voedsel kan wel ingevoer word, maar dit sou baie
duur wees en daardie land sou blootgestel